Εξοχότατη κυρία Πρόεδρε Της Δημοκρατίας,
Κυρίες και κύριοι,
Ο τίτλος της εκδήλωσης στην οποία μας κάνατε την τιμή να παρευρεθείτε είναι «Από το 1974 στο αύριο». Και το βιβλίο που θα λάβετε στο τέλος της εκδήλωσης, αντίστοιχα, στον τίτλο του «ανοίγει» μια περίοδο από το 1974, αλλά έχει μια παύλα και ένα κενό. Δεν κλείνει δηλαδή, αλλά αφήνει να συνεχίζεται αυτή η εποχή.
Οι εξαιρετικοί ομιλητές που είναι απόψε μαζί μας δεν θα μιλήσουν για το τι έγινε, αλλά θα «μεταβολίσουν» όσα έγιναν στο παρελθόν και θα στρέψουν το βλέμμα τους μπροστά, προς το μέλλον. Ένα μέλλον το οποίο ξέρουμε πως επιφυλάσσει διαφορετικές, αλλά πολύ μεγάλες προκλήσεις.
Η αλλαγή της Ελλάδας από το 1974 έως σήμερα είναι, πράγματι, εντυπωσιακή. Αποτυπώνεται σε όρους ΑΕΠ, αλλά και σε σχεδόν κάθε δείκτη, οικονομικό και κοινωνικό. Μέσα σε αυτά τα 50 χρόνια, η Ελλάδα αποκατέστησε ομαλά τη δημοκρατία της, έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «έχτισε» νέους θεσμούς και πέρασε περιόδους ευημερίας. Και αυτές οι αλλαγές επηρέασαν κάθε πτυχή της ζωής του πληθυσμού στη χώρα. Εν πολλοίς, τα κείμενα αυτής της έκδοσης της διαΝΕΟσις αποτυπώνουν με οξυδέρκεια πολλά από αυτά τα άλματα, τις μετατοπίσεις, αλλά και τις αποτυχίες της περιόδου.
Περάσαμε, στη συνέχεια, και μια πρωτοφανή, για ανεπτυγμένη χώρα, δεκαετή οικονομική κρίση. Μετά από παλινωδίες, άσκοπο χάσιμο χρόνου, «άσφαιρο» πολιτικό ντιμπέιτ και ιδεολογικές αγκυλώσεις, η χώρα, τελικά, έκανε κάποιες απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και άντεξε. Ακολούθησε μια πρωτόγνωρη πανδημική κρίση και έπειτα μια τρέχουσα, μεγάλη γεωπολιτική αναταραχή και σε οικονομικό και σε στρατιωτικό επίπεδο.
Μέσα σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον έχουμε μείνει όρθιοι. Πολλές επίμονες αγκυλώσεις του παρελθόντος έχουν ατονήσει εντυπωσιακά, και πορευόμαστε με μεγαλύτερη αισιοδοξία.
Ωστόσο, οι «εορτασμοί» της επετείου της Μεταπολίτευσης μάς βρίσκουν σε αυτή την εποχή των νέων προκλήσεων, έχοντας, βεβαίως, καταφέρει να έχουμε την ομαλότητα, τη σταθερότητα, τους δημοκρατικούς θεσμούς, των οποίων η αξία παραμένει αδιαμφισβήτητη.
Δεν θα ξοδέψω χρόνο για να αναλύσω τους κινδύνους και τις επιπτώσεις αυτών των προκλήσεων. Όλοι εξάλλου γνωρίζουμε τις απειλητικές επικεφαλίδες: κλιματική κρίση, γήρανση του πληθυσμού, έκρηξη των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, γεωπολιτικές διαμάχες οικονομικού αλλά και στρατιωτικού χαρακτήρα. Αυτές οι μεγα-τάσεις, και πολλές άλλες, υπόσχονται ανατροπές αλλά και ευκαιρίες μεγάλου βεληνεκούς. Η αντιμετώπισή τους, πλέον, έχει γίνει συνειδητό σε όλο τον κόσμο, ότι απαιτεί συλλογική εφευρετικότητα και παγκόσμια συνεργασία.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς μπορεί μια χώρα σαν την Ελλάδα να καθορίσει τον βηματισμό της σε μια τέτοια, νέα εποχή; Σίγουρα δεν μπορεί η μοναδική φιλοδοξία μας να είναι να μην μας καταπλακώσουν οι εξελίξεις. Πρέπει να φύγουμε μπροστά, πιο γρήγορα και αποτελεσματικά. Η μεγάλη πρόκληση, πλέον, είναι να μπορέσει η χώρα να κάνει διορατικές υπερβάσεις με επίγνωση της πολυπλοκότητας και της πραγματικότητας. Κι αυτό θα γίνει αν στρέψουμε το βλέμμα στη μεγάλη εικόνα και αν καθορίζουμε τις παρεμβάσεις μας σήμερα, όχι αναλύοντας το παρελθόν, ούτε με επικέντρωση στο παρόν, αλλά πρωταρχικά υπό το πρίσμα του μέλλοντος. Οι προσαρμογές εκείνες που δεν επιχειρούν να φανταστούν τη χρησιμότητά τους στο περιβάλλον που θα εξελιχθεί αύριο, γρήγορα θα αποδειχτούν παρωχημένες. Για όλα αυτά δεν αρκούν οι μεταρρυθμίσεις, χρειαζόμαστε, κατά κάποιον τρόπο, «προ-ρυθμίσεις». Αλλαγές που έχουν αναφορά στις απαιτήσεις του μέλλοντος. Είναι μια δύσκολη δουλειά.
Η περίοδος από το 1974 έως σήμερα αποτέλεσε μια ρήξη με το παρελθόν: Η χώρα προσπέρασε τις σκοτεινές, θεσμικές περιπέτειες και βρήκε έναν καινούριο, επωφελή προσανατολισμό. Η έκδοση του βιβλίου της διαΝΕΟσις δεν θέλει να είναι απλώς ένα ιστορικό ή εγκυκλοπαιδικό μάθημα. Και η σημερινή εκδήλωση, περισσότερο από το να αναφερθεί σε μια επέτειο, έχει ως φιλοδοξία να υπογραμμίσει την ανάγκη της φυγής προς ένα μέλλον που, σε 50 χρόνια από τώρα, θα θέλουμε να αποτελεί υπόδειγμα επιτυχημένης πορείας και εφαλτήριο για επόμενα άλματα προόδου.
Σας ευχαριστώ.
