Οι Ιδέες Της Πανδημίας - Ένα Βιβλίο

Το νέο βιβλίο της διαΝΕΟσις περιλαμβάνει 15 κείμενα για τις συνέπειες της πανδημίας στην ελληνική οικονομία και κοινωνία, και για τις βασικές ιδέες και τάσεις που προκύπτουν από την κρίση.

| Μάρτιος 2021

Το βιβλίο "Οι Ιδέες της Πανδημίας" κυκλοφορεί στο e-shop της διαΝΕΟσις και σε όλα τα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία. Το παρακάτω κείμενο είναι η εισαγωγή του βιβλίου. 

Οι Ιδεες της πανδημίας

Στις 26 Φεβρουαρίου του 2020, μια 38χρονη γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη, η οποία είχε επιστρέψει τρεις ημέρες νωρίτερα από ένα ταξίδι στο Μιλάνο, έγινε ο πρώτος άνθρωπος στην Ελλάδα που διαγνώστηκε με Covid-19. Λίγες εβδομάδες αργότερα στη χώρα είχε επιβληθεί μια αυστηρή καραντίνα και κάθε οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα είχε πρακτικά παγώσει. Πολύ σύντομα ο νέος κορωνοϊός έφτασε σε κάθε ήπειρο και σε κάθε κοινωνία του πλανήτη. Η μεγαλύτερη κρίση στην πρόσφατη ιστορία της ανθρωπότητας είχε ξεκινήσει.

Η διαΝΕΟσις είναι ένας μη-κερδοσκοπικός οργανισμός που κάνει έρευνες για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή στη χώρα μας. Δουλεύοντας με τους σημαντικότερους επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, αφιερώνουμε μήνες ή και χρόνια για τη διαμόρφωση πολιτικών προτάσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμποδίζουν την ανάπτυξη και για την αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων του μέλλοντος. Όταν ο κορωνοϊός έφτασε στην Ελλάδα, όμως, όταν έγινε αντιληπτό το μέγεθος και το βάθος της έκτακτης, απροσδόκητης κρίσης, οι προκλήσεις και οι προτεραιότητες άλλαξαν ραγδαία. Εκείνες τις ημέρες, φανταστείτε, ήμασταν έτοιμοι να δημοσιεύσουμε μια ενδιαφέρουσα έρευνα για το πώς θα μπορούσε μέρος από τα έσοδα του φόρου ακινήτων ΕΝΦΙΑ να εισπράττεται απευθείας από τους Δήμους της χώρας, ως μέτρο τόνωσης της ανεξαρτησίας των ΟΤΑ. Ξαφνικά και αυτή η έρευνα αλλά και όλες όσες ήταν υπό υλοποίηση τότε έμοιαζαν εκτός πραγματικότητας. Η πραγματικότητα είχε αλλάξει.

Από τον Μάρτιο του 2020, λοιπόν, ξεκινήσαμε να αναζητούμε νέες μορφές παρέμβασης, θέλοντας  να συνεισφέρουμε στον δημόσιο διάλογο γι’ αυτό που συμβαίνει με στοιχεία και τεκμηριωμένες προτάσεις -όπως πάντα- αλλά γνωρίζοντας ότι αυτή τη φορά δεν υπάρχει το περιθώριο των έξι ή δώδεκα μηνών για να καταλήξουμε σε πλήρη ερευνητικά αποτελέσματα. Μία από τις δράσεις που ξεκινήσαμε αρκετά νωρίς, ήταν μια σειρά από άρθρα για τις διάφορες εκφάνσεις του φαινομένου. Καθώς η πανδημία άλλαζε τα πάντα στις ζωές των ανθρώπων και στη λειτουργία των οικονομιών, ζητήσαμε από ειδικούς να μας γράψουν τα βασικά στοιχεία, κάποια πρώτα συμπεράσματα και τα κατά τη γνώμη τους πιο κρίσιμα διακυβεύματα στους τομείς της ειδικότητας τους. Ποια είναι τα βασικά ερωτήματα που ζητούν απάντηση στη συγκεκριμένη φάση της πανδημίας; Τι πρέπει να γνωρίζει ο ενημερωμένος πολίτης για κάθε τομέα ξεχωριστά, για να καταλάβει καλύτερα όσα ακούει και διαβάζει; Ποιες βασικές γνώσεις έπρεπε να έχουμε για να είμαστε πιο προετοιμασμένοι για τις επόμενες φάσεις της πανδημίας;

Τα κείμενα, τα οποία δημοσιεύονταν στην ειδική σελίδα του dianeosis.org, αποτύπωναν τις διάφορες πτυχές του φαινομένου, τις συνέπειές του, αλλά και απόψεις των συγγραφέων για πολιτικές αντιμετώπισης αυτών των συνεπειών. Κι ενώ στην αρχή περιμέναμε ότι με αυτό τον τρόπο θα συνεισφέραμε επίκαιρες μα εφήμερες, βραχύβιες παρεμβάσεις σε ένα φαινόμενο που ολοένα άλλαζε, ωρίμαζε και βάθαινε, διαπιστώσαμε ότι κάποιες από τις παρεμβάσεις ήταν πιο διαχρονικές και θεμελιώδεις. Σιγά σιγά, από τα δεκάδες άρθρα που καταλήξαμε να δημοσιεύσουμε στην πρώτη χρονιά της πανδημίας, αναδύθηκε κάτι άλλο: μια εικόνα για το πώς ο κόσμος μας αλλάζει.

Τα δεκαπέντε κείμενα που περιέχονται σε αυτό το βιβλίο είναι μια επιλογή από τα άρθρα αυτής της κατηγορίας. Το καθένα αναλύει μια πτυχή του φαινομένου, παραθέτοντας τα βασικά πράγματα που πρέπει να έχει κάποιος στο μυαλό του για να το κατανοήσει καλύτερα. Πρόκειται για μερικές από τις βασικές ιδέες που έρχονται στο προσκήνιο και γίνονται επίκαιρες και κρίσιμες εξαιτίας της πανδημίας, αλλά και για τις βασικές ιδέες που θα αποτελέσουν τα κυρίαρχα συστατικά στοιχεία του κόσμου μας μετά από αυτήν.

Στις σελίδες του βιβλίου θα διαβάσετε, για παράδειγμα, μια καταγραφή του πώς η ελληνική οικονομία και κοινωνία αντιμετώπισαν την έλευση της πανδημίας και ποια ήταν τα βασικά μαθήματα που λάβαμε από την πρώτη χρονιά της ζωής με τον SARS-Cov-2. Πώς αντιμετώπισαν οι Έλληνες τους πρώτους μήνες της πανδημίας, τις καραντίνες, τα περιοριστικά μέτρα, την έναρξη των εμβολιασμών (σ. 33); Πώς ανταποκρίθηκαν σημαντικοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας όπως ο τουρισμός (σ. 155, γράφει η Ι. Δρέττα) και η αγροδιατροφή (γράφει ο Κ. Καραντινινής, σ. 191.); Και πώς αντέδρασαν θύλακες της κοινωνίας η λειτουργία των οποίων πρακτικά ανεστάλη, όπως ο χώρος της τέχνης και του πολιτισμού (γράφει ο Χρ. Καρράς, σ. 173.);

Άλλα άρθρα αυτού του βιβλίου ασχολούνται με τα διδάγματα του παρελθόντος. Μια καταγραφή του κόστους παλαιότερων πανδημιών (γράφει ο Η. Νικολαΐδης, σ. 49.), για παράδειγμα, αλλά και μια εκτενής σύγκριση με δύο μεγάλες οικονομικές κρίσεις του τελευταίου αιώνα (γράφει ο Γ. Μοσχονάς, σ. 57.) θέτουν την πανδημία του 2020 μέσα σε ένα ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο.

Πολλά από τα άρθρα, βεβαίως, επικεντρώνουν στο πώς θα πάμε παρακάτω, στο πώς η ελληνική κοινωνία και οικονομία θα βγουν από την κρίση, μετά την πανδημία. Μια καταγραφή των βασικών μηχανισμών που επηρεάζουν την ελληνική οικονομία εν μέσω πανδημίας, και από την εξέλιξη των οποίων θα κριθεί η επιστροφή στην ανάπτυξη (γράφουν η Φ. Μακαντάση κι ο Η. Βαλεντής, σ. 145) καθώς και μια ανάδειξη των προτεραιοτήτων ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για τη χώρα μετά την πανδημία (γράφει ο Ν. Χριστοδουλάκης, σ.123) θέτουν τις βάσεις για το τι μπορεί και τι θα πρέπει να γίνει. Μια καταγραφή των επιπτώσεων τέτοιων γεγονότων στις ανθρώπινες κοινωνίες (γράφει ο Ν. Δεμερτζής, σ. 231) αλλά και μια αποτύπωση των επιπτώσεων στα άτομα ξεχωριστά (γράφει η Μ. Οικονόμου, σ. 241) μας βοηθά να κατανοήσουμε το μέγεθος και τις συνέπειες του τραύματος και στην κοινωνία μας.

Και υπάρχουν, τέλος και οι επιπτώσεις της πανδημίας στο επίπεδο των ιδεών. Καθώς ο κόσμος αλλάζει, οι προτεραιότητες αλλάζουν. Ένα νέο πρίσμα μπαίνει ανάμεσα στην ανθρωπότητα και τις βασικές της προκλήσεις. Πώς αλλάζει η πανδημία τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους δημοκρατικούς θεσμούς (γράφει ο Ξ. Κοντιάδης, σ. 91); Τι αλλάζει στο πώς θα αντιμετωπίζουμε την κλιματική κρίση μετά την πανδημία του κορωνοϊού (γράφει ο Κ. Καρτάλης, σ. 111); Πώς επηρεάζονται οι γεωπολιτικές ισορροπίες μετά από μια κρίση που έφερε την κρατική εξουσία στο προσκήνιο (γράφει ο Γ. Πρεβελάκης, σ. 217); Καθώς τα κράτη δαπανούν τρισεκατομμύρια σε απευθείας επιδόματα για τη στήριξη πολιτών που πλήττονται από την πανδημία, μήπως έχει έρθει η ώρα να ανοίξει η συζήτηση για ένα ενιαίο βασικό εισόδημα για όλους (γράφει ο Μ. Ματσαγγάνης, σ. 99); Και, βεβαίως, ποιο θα πρέπει να είναι το βασικότερο μάθημα από την ίδια την πανδημία; Πώς θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τις μολυσματικές ασθένειες; Τι θα σημαίνει αυτό ακόμα και για τομείς τους οποίους ελάχιστοι συνέδεαν με την έκρηξη της πανδημίας, τουλάχιστο στην αρχή; Το σχετικό κείμενο του Γιάννη Τούντα είναι και το κείμενο με το οποίο αρχίζουν οι "Ιδέες της Πανδημίας".

Η κυρία από τη Θεσσαλονίκη που κόλλησε Covid-19 τον Φεβρουάριο του 2020, αλλά και το ανήλικο παιδί της, που έγινε ο δεύτερος Έλληνας φορέας του ιού, ξεπέρασαν την ασθένεια. Το ίδιο θα κάνει και η ανθρωπότητα. Αργά ή γρήγορα, η πανδημία θα τελειώσει. Είναι πιθανό εσείς να διαβάζετε αυτές τις γραμμές μια εποχή στην οποία κανείς δεν σκέφτεται την Covid-19 και τον κορωνοϊό και η οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα έχουν επανέλθει σε μια μορφή κανονικότητας. Ωστόσο, αξίζει να γνωρίζετε ότι μέρος των ιδεών, των πολιτικών και των τάσεων που αποτελούν τα συστατικά στοιχεία του κόσμου σας, γεννήθηκαν και δοκιμάστηκαν μέσα στις καραντίνες και τους περιορισμούς της πανδημίας του κορωνοϊού, που ξεκίνησε το 2020 και στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους. Σε αυτό το βιβλίο συγκεντρώνουμε μερικές από αυτές τις πρώτες ιδέες. Αποτελούν χρήσιμα εργαλεία για την αντιμετώπιση αυτής και κάθε επόμενης κρίσης.