Κι αν υπήρχε τρόπος το Σαν Φρανσίσκο και το Δουβλίνο να παρέχουν κρατική στέγαση στους κατοίκους τους, η Κοπεγχάγη και η Βαρκελώνη να αναβαθμίσουν τα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσής τους και η Πράγα και το Χιούστον να επενδύσουν σε υποδομές τελευταίας τεχνολογίας για την προστασία τους από την κλιματική αλλαγή; Και όλα αυτά διατηρώντας τη φορολογία σε χαμηλά επίπεδα και το δημόσιο χρέος στο ελάχιστο; Κι αν μπορούσαν η Νάπολη και η Νέα Υόρκη να αναβαθμίσουν τις συγκοινωνίες τους χωρίς τη χρήση της φορολογίας ή του δημόσιου χρέους;
Πολλές ομοσπονδιακές, περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις μπορεί να δυσκολεύονται να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα επενδύουν τηρώντας ταυτόχρονα τους δημοσιονομικούς κανόνες και μειώνοντας το χρέος τους, αλλά η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ το έχουν ήδη καταφέρει. Η διαχείριση των δημόσιων περιουσιακών τους στοιχείων απέκτησε επαγγελματικό χαρακτήρα με τη δημιουργία ανεξάρτητων Εθνικών Επενδυτικών Ταμείων, που έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν σε απόσταση ασφαλείας από την πολιτική. Η διαχείριση των εμπορικών περιουσιακών στοιχείων της χώρας (ή του δημόσιου πλούτου της) από επαγγελματίες εξασφαλίζει τη μεγιστοποίηση της αξίας τους για το οικονομικό όφελος της κοινωνίας συνολικά. Οι δύο αυτές πόλεις έχουν δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο -δηλαδή την ικανότητα να αυξήσουν τις δαπάνες τους- χωρίς να αυξήσουν τη φορολογία, διπλασιάζοντας ταυτόχρονα τα διαθέσιμα κεφάλαια για επενδύσεις.
Η διαχείριση του δημόσιου πλούτου από επαγγελματίες εξασφαλίζει τη μεγιστοποίηση της αξίας του για το οικονομικό όφελος της κοινωνίας συνολικά. Η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ έχουν δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο -δηλαδή την ικανότητα να αυξήσουν τις δαπάνες τους- χωρίς να αυξήσουν τη φορολογία, διπλασιάζοντας ταυτόχρονα τα διαθέσιμα κεφάλαια για επενδύσεις.
Τα ευρωπαϊκά κράτη πειραματίζονται με τη σωστή διαχείριση του δημόσιου πλούτου εδώ και έναν αιώνα περίπου. Η Φινλανδία και η Αυστρία έχουν Εθνικά Επενδυτικά Ταμεία -για τις επιχειρήσεις το Solidium και το ÖBIB, αντίστοιχα, και για τα ακίνητα το Senaatti και το BIG. Η Ελλάδα έχει συνδυάσει και τα δύο είδη ταμείων σε ένα, θεσπίζοντας την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΥΠ). Το ιταλικό IRI ήταν ένα από τα πρώτα ταμεία στην Ευρώπη που ανέλαβε τη διαχείριση δημόσιων περιουσιακών στοιχείων· αργότερα αντικαταστάθηκε από την Invimit, μία εταιρεία που διαχειρίζεται ένα χαρτοφυλάκιο ακινήτων. Η Γερμανία και η Δανία έχουν δημιουργήσει τα Ταμεία Αστικής Περιουσίας στο Αμβούργο και την Κοπεγχάγη αντίστοιχα· το δεύτερο μάλιστα συνέβαλε και στη χρηματοδότηση της επέκτασης του υπόγειου σιδηρόδρομου.
Η διαφορά μεταξύ των αυτοδιοικούμενων πόλεων της Ασίας και άλλων αναπτυγμένων οικονομιών είναι το σχετικό μέγεθός τους. Προφανώς, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό -μόνο να τον κάνουμε μεγαλύτερο και να γυρίζει ταχύτερα ώστε να αποφέρει έσοδα τα οποία μπορούν να χρηματοδοτήσουν ουσιαστικές επενδύσεις.
Μια καλύτερη διαχείριση του κρατικού πλούτου θα μπορούσε να καταγράψει επιπλέον κέρδη που ισοδυναμούν με 3% του ΑΕΠ ετησίως, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΔΝΤ. Μεγαλύτερο ποσό, δηλαδή, από το σύνολο των εσόδων των περισσοτέρων ανεπτυγμένων χωρών από τη φορολογία επιχειρήσεων, και μεγαλύτερο από το σύνολο των δαπανών για την εξυπηρέτηση του χρέους τους. Τα επιπλέον αυτά έσοδα μπορούν να διπλασιάσουν τους πόρους που είναι αυτή τη στιγμή διαθέσιμοι για επενδύσεις σε υποδομές, εφόσον αυξηθεί η ποσότητα των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων με σωστή διαχείριση και σωστή διοίκηση. Άλλωστε, μία εταιρεία τηλεπικοινωνιών ή ένα χαρτοφυλάκιο ακίνητης περιουσίας που ανήκουν σε ένα ταμείο συντάξεων, σε έναν ιδιώτη επενδυτή ή σε ένα κράτος, μπορούν να προσδώσουν τις ίδιες απολαβές, άσχετα από το ποιος είναι ο ιδιοκτήτης τους.
Αξία Ακινήτων
Όλα τα κράτη διαθέτουν ένα χρυσωρυχείο με περιουσιακά στοιχεία, είτε αυτό είναι σε τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό/ομοσπονδιακό επίπεδο. Το δύσκολο είναι να τα εντοπίσουν. Το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας περιουσίας παραμένει κρυμμένο από τους περισσότερους από μας, ακόμα και από τους πολιτικούς που θεωρητικά το διαχειρίζονται ή από τους φορολογούμενους στους οποίους ανήκει.
Τα κράτη που πραγματοποιούν μία απογραφή των περιουσιακών τους στοιχείων και που προχωρούν σε μια ενδεικτική αξιολόγηση των ακινήτων τους, ανακαλύπτουν ότι το χαρτοφυλάκιό τους τελικά είναι μεγαλύτερο από ό,τι εκτιμούσαν αρχικά. Η ενδεικτική αξία των ακινήτων είναι συχνά ισότιμη με ολόκληρο το ΑΕΠ. Μία τέτοια ενδεικτική αξιολόγηση προσδιόρισε την αξία των ακινήτων στη Βοστόνη σε $55 δισ., ή αλλιώς 40 φορές το μέγεθος της λογιστικής τους αξίας. Τα ακίνητα του Πίτσμπεργκ είχαν αξία $3,9 δισ., σχεδόν 70 φορές μεγαλύτερη από τη λογιστική τους αξία.
Διαχείριση Δημόσιου Πλούτου
Η διαχείριση του δημόσιου χρέους έχει θεσμοθετηθεί υπαγόμενη σε μία υπηρεσία διαχείρισης χρέους. Τα επιτόκια, αντίστοιχα, καθορίζονται από ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες. H θεσμοθέτηση ενός αντίστοιχου φορέα που θα είναι υπεύθυνος και για τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας θα ήταν επομένως πολύτιμη για τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου και οικονομικής ανάπτυξης.
Η Σουηδία έχει δημιουργήσει διάφορα ταμεία διαχείρισης δημοσίου πλούτου κατά τμήματα που αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις δημόσιες επενδύσεις -ασκώντας χρήση της ακίνητης περιουσίας διαφόρων τομέων του δημοσίου, όπως της υγείας, της άμυνας και των μεταφορών. Παρομοίως, το London & Continental Railways, το ταμείο διαχείρισης δημόσιου πλούτου του Ηνωμένου Βασιλείο για τους σιδηρόδρομους, χρησιμοποίησε κάποιους από τους ηλεκτρικούς σταθμούς του Λονδίνου για να δημιουργήσει ένα μέρος του Ολυμπιακού Χωριού, μετατρέποντας ταυτόχρονα το King’s Cross –μία κάποτε ερειπωμένη γειτονιά του κεντρικού Λονδίνου- σε μία ελκυστική για τους κατοίκους και για τις διεθνείς και τις τοπικές επιχειρήσεις περιοχή.
Αυτά τα διάσπαρτα παραδείγματα έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα πρωτοποριακών δράσεων και τολμηρής ηγεσίας. Με την πιθανότητα μιας παγκόσμιας κρίσης με επίκεντρο την κλιματική αλλαγή ρεαλιστική, είναι επιτακτική η ανάγκη για διερεύνηση εναλλακτικών πηγών κεφαλαίου για τις πόλεις και τα κράτη. Τα κόστη που σχετίζονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τις στρατηγικές για τον μετριασμό των συνεπειών της είναι τεράστια -στις ΗΠΑ οι υπολογισμοί που αναφέρουν υποψήφιοι για την προεδρία στις ομιλίες τους φτάνουν σε τρισεκατομμύρια δολάρια. Επομένως, απαιτείται μία "δημοσιονομική δημιουργικότητα" για να προστατεύσουμε το μέλλον, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα τις ανάγκες του παρόντος. Τα ταμεία αστικής περιουσίας μπορεί τελικά να αποτελούν ένα μεγάλο βήμα προς την επιτυχή χρηματοδότηση των διογκούμενων αναγκών των πόλεων και των χωρών.
*Ο Νταγκ Ντέτερ είναι πρώην Πρόεδρος του Σουηδικού Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου και συγγραφέας των βιβλίων Ο Δημόσιος Πλούτος των Πόλεων (2018) και Ο Δημόσιος Πλούτος των Εθνών (2015), που έχει αναγνωριστεί ως το καλύτερο βιβλίο του έτους από τον Economist και τους Financial Times.
