Περίπου 93 χρόνια μετά την ίδρυση των πρώτων βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών στην Ελλάδα, ακόμη δεν υπάρχουν διαθέσιμα συνολικά δεδομένα με βασικά στοιχεία για τον αριθμό τους και τη λειτουργία τους. Το περίπλοκο έργο της απογραφής των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών άρχισε μόλις το 2014 από την ΕΛΣΤΑΤ. Παρότι, από τη σκοπιά των επίσημων στατιστικών, ο θεσμός αυτός παρέμενε μέχρι πρόσφατα «αόρατος» αποδεδειγμένα ωφελεί τα παιδιά και συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη. Γιατί όμως ήταν τόσο δύσκολο να μετρηθούν οι βρεφονηπιακοί και οι παιδικοί σταθμοί στην Ελλάδα;
διαβάστε ακόμα
Γιατί Η Ελλάδα Πρέπει Να Επενδύσει Στην Προσχολική Αγωγή
Ο κύριος λόγος για την υστέρηση πολλών δεκαετιών στην απογραφή είναι η αποκεντρωμένη φύση του συγκεκριμένου θεσμού. Καθώς οι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί επιβλέπονται από τους δήμους δεν δημιουργήθηκε ποτέ ένα συνολικό μητρώο, ένας κατάλογος σε κάποιο υπουργείο ή σε κάποιο άλλο φορέα της κεντρικής κυβέρνησης όπου να βρίσκονται συγκεντρωμένα τα στοιχεία τους. Επομένως, προκειμένου οι ερευνητές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής να αποστείλουν ερωτηματολόγια ζητώντας βασικά στοιχεία για τη λειτουργία τους, δημιούργησαν από την αρχή το συγκεκριμένο μητρώο. Για να το κάνουν αυτό, έπρεπε να επικοινωνήσουν με καθέναν από τους 325 δήμους της Ελλάδας και μέσα από διαφορετικές εσωτερικές γραφειοκρατικές διαδικασίες του κάθε δήμου, να αποκτήσουν πρόσβαση στα στοιχεία των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών.
Με τη δημιουργία του μητρώου, οι ερευνητές της ΕΛΣΤΑΤ απέστειλαν δυο ερωτηματολόγια προς συμπλήρωση στον κάθε βρεφονηπιακό και παιδικό σταθμό για τα σχολικά έτη 2014/2015 έως 2017/2018. Το ένα αφορά γενικά στοιχεία για τα βρέφη/νήπια, τους παιδαγωγούς και το βοηθητικό προσωπικό (αριθμός, ηλικία κλπ.). Το άλλο, αφορά τα οικονομικά στοιχεία: αμοιβές προσωπικού, έσοδα από δίδακτρα, λειτουργικές δαπάνες, κεφαλαιουχικές δαπάνες κλπ. Παρότι υπάρχει η πλήρης κάλυψη του στατιστικού απορρήτου, πολλοί, κυρίως ιδιωτικοί, βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί υπήρξαν διστακτικοί είτε αρνήθηκαν να μοιραστούν στοιχεία για τη λειτουργία τους, κάτι που επίσης προκάλεσε καθυστερήσεις.
Ολόκληρο το έργο της απογραφής των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών, από την κατάρτιση του μητρώου έως τη συγκέντρωση των ερωτηματολογίων για κάθε έτος, διήρκεσε περίπου τέσσερα χρόνια και ολοκληρώθηκε πριν από μερικούς μήνες. Πρόκειται μάλιστα για μια διαδικασία που δεν ακολουθήθηκε μόνο στην περίπτωση των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών, αλλά αντίστοιχα ακολουθείται σε κάθε περίπτωση που δεν υπάρχει έτοιμο μητρώο. Για παράδειγμα, με αντίστοιχο τρόπο απογράφηκαν οι βιβλιοθήκες που λειτουργούν στην Ελλάδα. Τα στοιχεία για τους βρεφονηπιακούς και τους παιδικούς σταθμούς, ωστόσο, δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμη, καθώς εκκρεμεί η τελική τους επεξεργασία από την ΕΛΣΤΑΤ.
Η ύπαρξη αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων είναι θεμελιώδης για την κατανόηση των προβλημάτων της προσχολικής αγωγής στη χώρα και για τον σχεδιασμό πολιτικών για την επίλυσή τους.
Μέχρι και σήμερα τα μόνα δημοσιευμένα διαθέσιμα στοιχεία για τον αριθμό των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών στην Ελλάδα, προέρχονται από την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ). Η βάση δεδομένων της ΕΕΤΑΑ δημιουργήθηκε όμως για άλλο σκοπό: για τον συντονισμό και την παρακολούθηση των σταθμών που συμμετέχουν σε ευρωπαϊκά προγράμματα και αποδέχονται την «αξία τοποθέτησης», το γνωστό voucher. Σκοπός του voucher είναι, με βάση κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, να καλύψει μέρος ή ολόκληρο το κόστος συμμετοχής ενός βρέφους/νηπίου. Η εικόνα που δίνουν τα προερχόμενα από την ΕΕΤΑΑ δεδομένα θεωρείται μεν ενδεικτική, αλλά σε καμία περίπτωση ακριβής, καθώς υπάρχουν βρεφονηπιακοί/παιδικοί σταθμοί που δεν συμμετέχουν στα ευρωπαϊκά προγράμματα και επίσης, στον ίδιο βρεφονηπιακό/παιδικό σταθμό μπορεί να συνυπάρχουν επιδοτούμενες και μη επιδοτούμενες θέσεις βρεφών και νηπίων.
Η ύπαρξη αξιόπιστων στατιστικών στοιχείων είναι θεμελιώδης για την κατανόηση των προβλημάτων της προσχολικής αγωγής στη χώρα και για τον σχεδιασμό πολιτικών για την επίλυσή τους. Όπως έχει αναδείξει και η δημοσιογραφική έρευνα της διαΝΕΟσις, η επένδυση ενός κράτους στην προσχολική αγωγή έχει μεγαλύτερη απόδοση από ό,τι η επένδυση σε οποιαδήποτε άλλη βαθμίδα της εκπαίδευσης. Όμως στην Ελλάδα, οι δυο βασικοί θεσμοί της προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης, δηλαδή οι βρεφονηπιακοί/παιδικοί σταθμοί και τα νηπιαγωγεία, λειτουργούν ξεχωριστά, αντιμετωπίζουν ελλείψεις στις υποδομές, ενώ ένας σημαντικός αριθμός παιδιών μένει εκτός βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών.
