Η ψηφιακή στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν έχει ονομαστεί τυχαία "Ψηφιακή Ενιαία Αγορά". Ο τίτλος παραπέμπει στην Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά, ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την ίδρυσή της, και κάνει σαφές ότι η Ευρώπη χρειάζεται ένα αντίστοιχο επίτευγμα για την ψηφιακή εποχή. Οι προκλήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού, που από μόνος του εξελίσσεται κάθε άλλο παρά γραμμικά, είναι πολλές: Πώς θα καταφέρει η Ευρώπη να ρυθμίσει αποτελεσματικά τους κολοσσούς της τεχνολογίας; Πώς θα φέρει καλύτερες και πιο οικονομικές ψηφιακές υπηρεσίες για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της; Πώς θα επιτύχει την ομαλή μετάβαση όλων των περιοχών της; Τέλος, πώς θα προστατεύσει τις δημοκρατίες της από νέες εσωτερικές και εξωτερικές απειλές που παρουσιάζονται; Στο περιθώριο της συμμετοχής της στο 4ο Delphi Economic Forum η πλέον αρμόδια, η Επίτροπος για την Ψηφιακή Οικονομία και Κοινωνία Μαρίγια Γκαμπριέλ, εξήγησε αναλυτικά στη διαΝΕΟσις τις νέες προκλήσεις, αλλά και την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπισή τους.

Η Κομισιόν τα τελευταία χρόνια έχει επιβάλει σημαντικά πρόστιμα στους κολοσσούς της τεχνολογίας. Πόσο απέχουμε αλήθεια από το να βρεθούν αποτελεσματικοί τρόποι ρύθμισης αυτών των νέων τεράστιων αγορών που ήταν αδιανόητες μέχρι πολύ πρόσφατα;

Η ερώτηση που πρέπει να κάνουμε είναι η εξής: Ποια είναι η ευρωπαϊκή προσέγγιση στην ψηφιοποίηση; Είναι να παρεμβαίνει όπου υπάρχει προστιθέμενη αξία και να μην παρεμβαίνει εκεί όπου υπάρχει το ρίσκο να σταματήσει μια καινοτομία. Τώρα, με τα ψηφιακά μέσα έχουμε πάρα πολλά νέα προϊόντα, νέες υπηρεσίες, πρέπει να διατηρήσουμε αυτή τη σημαντική ισχύ. Από την άλλη πλευρά, όταν βλέπουμε φαινόμενα όπως είναι παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο ή το παράνομο περιεχόμενο που απειλεί την ασφάλεια των παιδιών μας, εκεί δεν υπάρχει αντίθεση μεταξύ καινοτομίας και υπευθυνότητας. Πρόκειται ασφαλώς κάποιες φορές για μια εύθραυστη ισορροπία, αλλά θα θέλαμε να τη διατηρήσουμε: Οικονομική ανάπτυξη χάρη σε νέα προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και λογοδοσία, διαφάνεια.

Πώς όμως η προσέγγιση που περιγράφετε διαχέεται προς τους πολίτες;

Πρέπει να υπάρχουν χειροπιαστά οφέλη για τους πολίτες εκεί όπου υπάρχει προστιθέμενη αξία. Παραδείγματα: το τέλος των χρεώσεων roaming εντός ΕΕ, η φορητότητα των υπηρεσιών διαδικτυακού περιεχομένου, το τέλος του geoblocking. Πρέπει να συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο το έργο μας στην τεχνητή νοημοσύνη, στις ψηφιακές δεξιότητες, στις πλατφόρμες. Η υποστήριξη και η εμπιστοσύνη των πολιτών είναι σημαντικά στοιχεία για εμάς και οφείλουμε να εργαστούμε για αυτά. Στην περίπτωση που αποτύχουμε, ακόμη κι αν φτιάξουμε καταπληκτικές κοινοτικές οδηγίες ή άριστους οικονομικούς κανόνες, ποτέ δεν θα καταφέρουμε να δούμε τα θετικά αποτελέσματα που θέλουμε από τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Είναι αυτός ο σκοπός τελικά και του εγχειρήματος της στρατηγικής για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά;

Είμαι, όσον αφορά αυτό το θέμα, χαρούμενη για τους αριθμούς που έχουμε να παρουσιάσουμε. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε αυτό το πλαίσιο της Ψηφιακής Ενιαίας Αγοράς έφερε στο τραπέζι 30 νομοθετικές πρωτοβουλίες. Όταν ανέλαβα Επίτροπος το 2017, οι 6 βρίσκονταν σε τελικό στάδιο όμως σήμερα έχουμε έτοιμες τις 28 από τις 30! Κατά κύριο λόγο, πρόκειται για πράγματα εντελώς χειροπιαστά. Με το τέλος του roaming είδαμε τη χρήση δεδομένων στην Ευρώπη να αυξάνεται κατά 500%. Ένα από τα αποτελέσματα είναι η δημιουργία, για παράδειγμα, κάποιων νέων προϊόντων στις τουριστικές περιοχές, κάτι που είναι σημαντικό και ειδικότερα για την Ελλάδα. Με την κατάργηση του geoblocking βάλαμε τέλος σε μια διάκριση. Πόσες φορές προσπαθήσαμε να αγοράσουμε κάτι από το ίντερνετ και όταν φτάνουμε στο τελευταίο στάδιο μας λένε ότι, επειδή βρισκόμαστε στην τάδε χώρα, δεν υπάρχει υπηρεσία παράδοσης της παραγγελίας, και ότι, επειδή έχουμε μια συγκεκριμένη τραπεζική κάρτα, δεν μπορούμε να πληρώσουμε; Αυτό τελείωσε.

Η κατάργηση του roaming και του geoblocking είναι θαυμάσια μέτρα. Είναι όμως αρκετά για να δημιουργηθεί μια πραγματική ενιαία αγορά;

Χρειάζεται αφενός να συνεχίσουμε να ασχολούμαστε με κάποιες από τις πιο σημαντικές προκλήσεις. Για παράδειγμα, ο κόσμος φοβάται την τεχνητή νοημοσύνη γιατί φοβάται ότι οι δουλειές του θα χαθούν. Πρέπει να προετοιμαστούμε για όλες αυτές τις διαδικασίες. Πρέπει επίσης να εργαστούμε περισσότερο πάνω στις ευθύνες των πλατφορμών. Γι’ αυτό τολμήσαμε και φτιάξαμε την πρώτη νομοθετική πρόταση για τη συνεργασία μεταξύ πλατφορμών και επιχειρήσεων. Χρειάζεται ακόμα διαφάνεια, να υπάρχουν ξεκάθαρα κριτήρια σχετικά με τη σειρά που εμφανίζονται τα αποτελέσματα στις μηχανές αναζήτησης. Αφετέρου, παρότι σε κάποιους τομείς έχουμε μείνει πίσω, έχουμε και τα δυνατά μας σημεία. Έχουμε τις εξαιρετικές ικανότητες των ερευνητών μας και των βιομηχανιών μας. Σήμερα αν επενδύσουμε στρατηγικά στα δυνατά μας σημεία και αν διατηρήσουμε αυτή την προσέγγιση κατά την οποία τα χειροπιαστά οφέλη πρέπει να αφορούν τους πολίτες στην καθημερινή τους ζωή έχουμε περισσότερες πιθανότητες να πετύχουμε στη νέα εποχή.

Aν επενδύσουμε στρατηγικά στα δυνατά μας σημεία και αν διατηρήσουμε την προσέγγιση κατά την οποία τα χειροπιαστά οφέλη θα αφορούν τους πολίτες στην καθημερινή τους ζωή έχουμε περισσότερες πιθανότητες να πετύχουμε στη νέα εποχή.

Μέσα στο περιβάλλον που περιγράφετε έχει κάποιο ρόλο να παίξει η ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων;

Προτείναμε μια ψηφιακή ατζέντα για τα δυτικά Βαλκάνια ήδη από τον Φεβρουάριο του 2018 και είμαι πραγματικά ικανοποιημένη επειδή μετά από εντατική δουλειά, μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες, αυτή η πρόταση μετασχηματίστηκε σε σχέδιο δράσης. Σήμερα εργαζόμαστε για να χαμηλώσουμε τις χρεώσεις των κλήσεων. Θυμηθείτε αρχίσαμε να εργαζόμαστε γι’ αυτό πριν από ένα χρόνο, τώρα το επόμενο βήμα είναι να έχουμε μια νέα περιφερειακή συμφωνία για το roaming με τις 6 χώρες της περιοχής και μετά να θέσουμε σε εφαρμογή τον οδικό χάρτη. Μετά τον Ιούλιο του 2019 θα θέλαμε να αρχίσουμε μειώνοντας τις τιμές των δεδομένων. Θα θέλαμε η τιμή να μειωθεί στα 17 σεντς ανά megabyte, ώστε να ταξιδεύει κάποιος ελεύθερα και να επικοινωνεί ελεύθερα. Παράλληλα αρχίσαμε μια διαδικασία παρακολούθησης, ώστε να μειωθούν οι τιμές για τις φωνητικές κλήσεις και τα γραπτά μηνύματα.

Οι περισσότερες μελέτες θέτουν ως προτεραιότητα την επιχειρηματικότητα και τις ψηφιακές δεξιότητες. Ποιες είναι οι ευκαιρίες για την περιοχή σε αυτά τα πεδία;

Ιδρύσαμε ένα δίκτυο για startups για πρώτη φορά, για την Κεντρική Ευρώπη και τα Δυτικά Βαλκάνια. Εκεί η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Κροατία έχουν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο. Από τον φετινό Ιανουάριο αρχίσαμε ένα νέο πρόγραμμα για νέους από τα Δυτικά Βαλκάνια. Είναι το Digital Opportunity Traineeships, πρόγραμμα όπου φοιτητές μπορούν να εργαστούν ως πληρωμένοι ασκούμενοι σε άλλη χώρα-μέλος της ΕΕ. Το κάνουμε αυτό όχι μόνο για τεχνολόγους, αλλά θα θέλαμε να φέρουμε και φοιτητές κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, ιατρικής, κατασκευών. Αυτό είναι σημαντικό επειδή οι νέες τεχνολογίες μπορούν να τους δώσουν περισσότερες προοπτικές. Βλέποντας τη μεγάλη εικόνα, η ψηφιοποίηση αποτελεί υποκινητή και καταλύτη για την οικονομική ανάπτυξη. Οι νέες τεχνολογίες καταργούν σε σημαντικό βαθμό τα όρια μεταξύ παλιών και νέων μελών της ΕΕ, μεταξύ του Βορρά και του Νότου. Εδώ αυτό που μετράει είναι οι ικανότητες, η καινοτομία και το ταλέντο. Πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία.

Η ψηφιοποίηση αποτελεί υποκινητή και καταλύτη για την οικονομική ανάπτυξη. Οι νέες τεχνολογίες καταργούν σε σημαντικό βαθμό τα όρια μεταξύ παλιών και νέων μελών της ΕΕ, μεταξύ του Βορρά και του Νότου.

Καθώς πλησιάζουμε προς τις ευρωεκλογές, πολλοί θεωρούν την Ευρώπη ευάλωτη σε διαδικτυακές επιθέσεις παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων. Πώς αντιμετωπίζει η Επιτροπή μια τόσο άμεση απειλή;

Μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών τον Μάιο θα παρακολουθούμε τι συμβαίνει κάθε μήνα και θα ανακοινώνουμε την πρόοδο που έχει γίνει σε σχέση με το χορηγούμενο περιεχόμενο, με τις πολιτικές διαφημίσεις, με τα ψεύτικα προφίλ και με τα bots. Επιπλέον, ήδη προτείναμε στα κράτη-μέλη να ορίσουν το καθένα από μια αρμόδια υπηρεσία ώστε να αναπτυχθεί ένα σύστημα άμεσης ειδοποίησης, να γνωρίζουμε κάθε στιγμή τι συμβαίνει στο κάθε κράτος-μέλος και να προσπαθήσουμε από κοινού να γίνουμε πιο ανθεκτικοί.

Αλήθεια, πόσα περισσότερα γνωρίζουμε για το φαινόμενο σήμερα σε σχέση με το 2016 όταν άρχισε να γίνεται πιο γνωστό;

Δημιουργήσαμε πριν από ενάμιση χρόνο μια ομάδα ειδικών υψηλού επιπέδου. Έχουμε ήδη επιτύχει να έχουμε έναν κοινά αποδεκτό ορισμό του τι είναι η παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο. Πλέον μιλάμε συγκεκριμένα για εξακριβωμένα λανθασμένες ή παραπλανητικές πληροφορίες που ταυτόχρονα δημιουργούνται, παρουσιάζονται και διασπείρονται για οικονομικό όφελος ή για πληροφορίες που σκόπιμα εξαπατούν το κοινό ή ενδέχεται να προκαλέσουν ζημιά σε δημοκρατικές πολιτικές διαδικασίες ή σε δημόσια αγαθά όπως η υγεία, το περιβάλλον ή η ασφάλεια. Μένει όμως να μάθουμε περισσότερα για τον μηχανισμό με τον οποίο εξαπλώνεται η παραπληροφόρηση.

Ποιες είναι οι πολιτικές της Ευρώπης απέναντι σε αυτό το πρόβλημα;

Είμαστε, πιστεύω, καλύτερα προετοιμασμένοι σε σχέση με τρία χρόνια πριν, όταν έγινε το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το πρώτο σημαντικό αποτέλεσμα της δουλειάς μας είναι ο Κώδικας Δεοντολογίας για την Παραπληροφόρηση στο Διαδίκτυο. Πρόκειται για την πρώτη φορά παγκοσμίως που οι πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από κοινού με τους διαφημιστές διαβάζουν ένα τέτοιο κείμενο και έχουν ήδη αναλάβει σοβαρές δεσμεύσεις. Έχει γίνει πολύ σαφές ότι ο Κώδικας δεοντολογίας δεν είναι η λύση για όλα. Γι’ αυτό εργαζόμαστε για την ίδρυση ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού δικτύου από fact-checkers, καθώς θεωρούμε ότι η δουλειά των fact-checkers είναι πολύ σημαντική. Επιπλέον, αυτόν τον μήνα διοργανώνουμε για πρώτη φορά την European Media Literacy Week.

Υπάρχει όμως και μια λεπτή ισορροπία μεταξύ της καταπολέμησης των κακόβουλων επιθέσεων και της διασφάλισης της ελευθερίας έκφρασης.

Είναι γεγονός ότι για την αντιμετώπιση του προβλήματος, πρέπει να εργαστούμε ταυτόχρονα σε πολλά επίπεδα. Όμως, πράγματι, θα πρέπει να τραβήξουμε μια κόκκινη γραμμή εκεί που προσβάλλεται η ελευθερία της έκφρασης και η πρόσβαση των πολιτών στην πληροφόρηση. Χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί σε κάποιες πτυχές προκειμένου να μην ξεπεράσουμε τα όρια και αυτό το γνωρίζουμε.

Εδώ και κάποιους μήνες, ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR) έχει τεθεί σε εφαρμογή στις χώρες-μέλη. Έχετε κάποια πρώτη εικόνα για την αποτελεσματικότητά του;

Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι ως Eυρωπαίοι πολίτες που για πρώτη φορά στον κόσμο η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχείρησε να θεσπίσει έναν "χρυσό κανόνα". Ήδη μπορώ να σας δώσω ένα ανέλπιστο στοιχείο: παραπάνω από 50% των αμερικανικών επιχειρήσεων δηλώνουν πολύ καθαρά ότι η προστασία των προσωπικών δεδομένων αποτελεί προτεραιότητα για εκείνες. Αυτό ήταν κάτι απρόσμενο, που δεν συνέβαινε πριν από τον GDPR. Θυμηθείτε, δυο χρόνια πριν, όλα τα συναισθήματα και τις αμφιβολίες γύρω από τη συγκεκριμένη συζήτηση. Όμως για εμάς είναι σημαντικό να πούμε ότι η προστασία των δεδομένων αποτελεί κεντρική αξία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Και τοποθετούμε αυτή την αξία στο επίκεντρο της οικονομίας που έχει αναπτυχθεί γύρω από τη διακίνηση των δεδομένων.

Ωστόσο εμπειρικά μπορεί να πει κάποιος ότι οι προκλήσεις της συμμόρφωσης των επιχειρήσεων δεν είναι μικρές.

Ναι, χρειάζεται να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε πολύ στενά το ποιες είναι οι δυσκολίες της συμμόρφωσης. Ειδικά για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, γνωρίζουμε ότι η συμμόρφωση δεν εύκολη υπόθεση. Γι’ αυτόν τον λόγο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη σχεδιάζει μια μεγάλη συνδιάσκεψη που θα διερευνήσει ποια είναι τα κύρια εμπόδια και οι κύριες δυσκολίες και θα συμβάλει στο να καταλάβουμε το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε καλύτερα. Αυτή είναι η προσέγγισή μας. Ωστόσο, προς το παρόν λαμβάνουμε περισσότερες θετικές αντιδράσεις από ό,τι αρνητικές.