Η έρευνα της διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το ίδρυμα Μποδοσάκη για την κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα εκπονήθηκε από το ΕΠΙ του ΠαΜακ τον Ιανουάριο του 2018. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε την έκθεση αποτελεσμάτων του καθηγητή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Νίκου Μαραντζίδη.
1. Μεθοδολογικά
Η έρευνα ανατέθηκε από τη διαΝΕΟσις στη Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης και Αγοράς του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και υλοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2018. Συγκεκριμένα, η συλλογή δεδομένων πραγματοποιήθηκε το διάστημα 10-13 Ιανουαρίου 2018, με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων και τη χρήση δομημένου ερωτηματολογίου (CATI – Computer assisted telephone interviews) σε τυχαίο πανελλαδικό δείγμα 1.064 ατόμων με αναλογική εκπροσώπηση αστικών και αγροτικών πληθυσμών ατόμων.
Κατεβάστε Ολόκληρη Την Έρευνα (.PDF)
Το ερωτηματολόγιο συγκροτήθηκε σε συνεργασία των ερευνητικών ομάδων της Μονάδας Ερευνών, της διαΝΕΟσις και του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Το δείγμα επιλέχθηκε με τη μέθοδο της πολυσταδιακής δειγματοληψίας (συνδυασμός στρωματοποιημένης και απλής τυχαίας σε τρία επίπεδα), ενώ σταθμίστηκε με βάση το φύλο και την ηλικία (post-survey adjustments). Το μέγιστο δειγματοληπτικό σφάλμα ανέρχεται σε ±3% σε διάστημα εμπιστοσύνης 95%.
2. Βασικά πορίσματα
Α. Εμπιστοσύνη
Σε μια εποχή όπου η έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους πολιτειακούς θεσμούς είναι ιδιαίτερα μεγάλη, είναι εξαιρετικά σημαντικό και ενθαρρυντικό, να διαπιστώνουμε πως τα κοινωφελή ιδρύματα απολαμβάνουν υψηλά ποσοστά εμπιστοσύνης από τους πολίτες. Σχεδόν 7 στους 10 (69%) δηλώνουν πως εμπιστεύονται πολύ ή αρκετά τα κοινωφελή ιδρύματα. Πρόκειται για ένα πολύ υψηλό ποσοστό, ιδιαίτερα μάλιστα αν το συγκρίνουμε, όχι μόνο με τα πολιτικά κόμματα και την κυβέρνηση -που εδώ και πολλά χρόνια βιώνουν μια βαθιά κρίση εμπιστοσύνης - (7% εμπιστοσύνη στα πολιτικά κόμματα, 15% στην κυβέρνηση), αλλά ακόμη και με θεσμούς που παραδοσιακά απολαμβάνουν υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης από τους Έλληνες πολίτες, όπως είναι για παράδειγμα η εκκλησία (48,5% εμπιστοσύνη).
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η εμπιστοσύνη αυτή στα κοινωφελή ιδρύματα είναι άρρηκτα δεμένη με ένα πλέγμα ηθικών αξιών που έχουν εξαιρετικά θετική νοηματοδότηση στους πολίτες: τον εθελοντισμό (97,5% θετική και πολύ θετική αντιμετώπιση), την αλληλεγγύη (96,5%) και την φιλανθρωπία (95%). Στον αντίποδα βρίσκεται, για παράδειγμα, ο συνδικαλισμός για τον οποίο μόλις το 5% έχει πολύ θετική στάση και το 32,5% θετική. Είναι αξιοσημείωτο, πως οι πλέον μορφωμένοι και οι πιο άνετοι οικονομικά είναι αυτοί που αντιμετωπίζουν με τον πιο θετικό τρόπο αξίες, όπως o εθελοντισμός και η αλληλεγγύη.
Β. Είναι αποτελεσματικά τα κοινωφελή ιδρύματα;
Η απάντηση που δίνουν οι πολίτες είναι καταφατική. Μάλιστα σε μερικούς από τους τομείς που δραστηριοποιούνται, τα κοινωφελή ιδρύματα θεωρούνται με διαφορά οι πιο αποτελεσματικοί φορείς.
Πιο συγκεκριμένα, σχεδόν ένας στους δύο πολίτες (46,5%) εκτιμά πως στην υλοποίηση δράσεων για την αντιμετώπιση της φτώχειας τα κοινωφελή ιδρύματα είναι πιο αποτελεσματικά από το κράτος (14,5%), τις επιχειρήσεις (16%) ή τις ΜΚΟ (12%). Το ίδιο παρατηρείται και στο πεδίο των υποτροφιών για σπουδές, όπου τα κοινωφελή ιδρύματα θεωρούνται πιο αποτελεσματικά από το 39% των ερωτώμενων έναντι 26% του κράτους, 21% των επιχειρήσεων και μόλις 3,5% των ΜΚΟ.
Στην αντίπερα όχθη, και απολύτως αναμενόμενα, οι πολίτες θεωρούν τις επιχειρήσεις (39,5%) και το κράτος (30%) ως πιο αποτελεσματικούς φορείς για την καταπολέμηση της ανεργίας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως και στους άλλους τομείς δραστηριοτήτων, περίπου το 20% των ερωτώμενων θεωρεί τα κοινωφελή ιδρύματα ως τους πλέον αποτελεσματικούς φορείς, ποσοστό καθόλου αμελητέο.
Ειδικότερα, σχεδόν ένας στους δύο πολίτες πιστεύει πως τα κοινωφελή ιδρύματα κάνουν πολλά ή αρκετά για νέα κτίρια και υποδομές (45%), για τους πρόσφυγες (50,5%), για δωρεές εξοπλισμού σε νοσοκομεία (47%), για υποτροφίες σπουδών (45,5%), για πολιτιστικές εκδηλώσεις (55,5%). Ενώ, ένας στους τρεις ερωτώμενους εκτιμά πως τα κοινωφελή ιδρύματα κάνουν πολλά ή αρκετά για την καταπολέμηση της φτώχειας (37,5%), για δωρεές εξοπλισμού σε σχολεία (35%), για την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας (38,5%). Στον μόνο τομέα που οι ερωτώμενοι θεωρούν πως τα κοινωφελή ιδρύματα κάνουν λίγα ή καθόλου είναι στον τομέα των θεσμών και της δημοκρατίας (μόλις 21% όσοι δηλώνουν πολύ ή αρκετά).
Γ. Πόσο καλά τελικά ξέρουμε τα κοινωφελή ιδρύματα;
Τα γνωρίζουμε, αλλά μάλλον όχι πολύ καλά. Αυτό προκύπτει από τις απαντήσεις των πολιτών, καθώς περίπου δύο στους τρεις ερωτώμενους (64%) δηλώνουν πως γνωρίζουν λίγο ή καθόλου τη δράση των κοινωφελών ιδρυμάτων, ενώ αντίθετα μόλις το 3,5% δηλώνει πως γνωρίζει πολύ καλά τη δράση των ιδρυμάτων αυτών και αρκετά καλά το 32,5%.
Σε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινής γνώμης καταγράφονται επιφυλάξεις και ερωτήματα. Ένα μεγάλο ποσοστό ερωτώμενων πιστεύει πως τα κοινωφελή ιδρύματα με τη δράση τους καλύπτουν άλλες παράλληλες δραστηριότητες ή σκοπούς, ενώ πολλοί επίσης θεωρούν πως υπάρχουν φορολογικά κίνητρα για τις δραστηριότητες αυτές. Εντέλει, όταν ερωτώνται πως αντιμετωπίζουν τη δράση των κοινωφελών ιδρυμάτων 4 στους 10 δηλώνουν πως τη βλέπουν θετικά αλλά περισσότεροι από 5 στους 10 επιφυλακτικά. Μια μικρή μειοψηφία (4,5%) δηλώνει πως τα αντιμετωπίζει αρνητικά.
Αξιοσημείωτη παρατήρηση: την πιο θετική αντιμετώπιση απέναντι στα κοινωφελή ιδρύματα έχουν όσοι δηλώνουν ευκατάστατοι (49%) και όσοι τοποθετούν τον εαυτό τους στην «ανώτερη» κοινωνική τάξη (51%). Ως προς το μορφωτικό επίπεδο, πιο θετικά διακείμενοι είναι οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (40,5% οι πτυχιούχοι και 40,5% οι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου).
Στον αντίποδα βρίσκονται όσοι δηλώνουν πως δεν τα βγάζουν πέρα οικονομικά (26%) ή έχουν δυσκολίες (35,5%). Κατ’ αυτόν τον τρόπο φαίνεται πως επιβεβαιώνεται η υπόθεση πως όσοι έχουν υψηλό δείκτη κοινωνικού κεφαλαίου έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη αλλά και διάθεση συμμετοχής σε δράσεις εθελοντισμού και κοινωνικής συμμετοχής.
Οι πολίτες δείχνουν πως εύκολα αναγνωρίζουν κάποια από τα κοινωφελή ιδρύματα και έχουν θετική γνώμη για αυτά. Στην κορυφή βρίσκονται το Ίδρυμα Νιάρχος και το Ίδρυμα Ωνάση με πολύ υψηλά ποσοστά αναγνωρισιμότητας και θετικής αξιολόγησης. Ακολουθούν το Ίδρυμα Λάτση (61,5% αναγνωρισιμότητα και 52% θετικές γνώμες) και το Ίδρυμα Μποδοσάκη (49,5% αναγνωρισιμότητα, 41,5% θετικές γνώμες). Είναι σημαντικό να ειπωθεί πως αρνητική γνώμη για τα παραπάνω κοινωφελή ιδρύματα έχει ένα μικρό ποσοστό της κοινής γνώμης. Και εδώ, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της μόρφωσης και του βαθμού αναγνωρισιμότητας και θετικής αξιολόγησης των ιδρυμάτων.
3. Συμπεράσματα
Η παρουσία και η δραστηριότητα των κοινωφελών ιδρυμάτων στη χώρα μας γίνεται εμφανώς αντιληπτή από τους πολίτες, οι οποίοι σε γενικές γραμμές έχουν θετική στάση απέναντι σ' αυτά. Αν και οι πολίτες δηλώνουν πως δεν γνωρίζουν πολλά για τις δραστηριότητες και τους σκοπούς των κοινωφελών ιδρυμάτων, εντούτοις αναγνωρίζουν και εκτιμούν πως τα κοινωφελή ιδρύματα προσφέρουν πολύ ή αρκετό έργο στους τομείς που δραστηριοποιούνται. Σε κάποιους μάλιστα τομείς θεωρούν πως προσφέρουν σημαντικότερο έργο από το κράτος ή τις επιχειρήσεις. Δεν πρέπει να μην επισημανθεί παρ' όλα αυτά πως ένα τμήμα της κοινής γνώμης εκδηλώνει ένα βαθμό καχυποψίας για τον ρόλο των κοινωφελών ιδρυμάτων, γεγονός που μας δείχνει πως πολλά μπορούν να γίνουν ακόμη στον τομέα της επικοινωνίας.
Mπορείτε να βρείτε όλα τα στοιχεία της έρευνας, σε πίνακες και διαγράμματα (το αρχείο PDF), σε αρχείο Εxcel, αλλά και τα raw data σε αρχείο SPSS (.sav):
