Ποιο θα είναι το μέλλον της Ευρώπης και των διατλαντικών σχέσεων στην εποχή του λαϊκισμού ήταν το θέμα της εκδήλωσης που διοργάνωσε στις 6 Νοεμβρίου 2017 η διαΝΕΟσις, από κοινού με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (CES) του πανεπιστημίου Χάρβαρντ και με το γερμανικό think-tank WZB στον χώρο του πανεπιστημίου στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης. Η εκδήλωση άρχισε με τον χαιρετισμό του διευθυντή περιεχομένου της διαΝΕΟσις, Θοδωρή Γεωργακόπουλου ο οποίος, αφού παρουσίασε τους σκοπούς του οργανισμού σημείωσε ότι "η Ελλάδα είναι μια μικρή αλλά ασυνήθιστη χώρα, που μοιάζει να λειτουργεί συχνά σαν δοκιμαστικός σωλήνας για τις παγκόσμιες κρίσεις" και με χαιρετισμό από  τον διευθυντή του CES Γκρέγκορζ Έκιερτ.

Στα τέσσερα πάνελ συζητήσεων που ακολούθησαν μια σειρά από ειδικοί ανέλυσαν τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες σε μια Ευρώπη και σε έναν κόσμο που αλλάζουν ραγδαία, προσφέροντας διαφορετικές αλλά τεκμηριωμένες οπτικές.

Ακαδημαϊκή ελευθερία στην εποχή του λαϊκισμού και της μετα-αλήθειας

Το πρώτο πάνελ επικεντρώθηκε στον ρόλο της ακαδημαϊκής κοινότητας σήμερα. Αμέσως μετά την ομιλία του Έκιερτ που έθεσε τους πρώτους προβληματισμούς για το θέμα, η πρόεδρος του WZB, Γιούτα Άλμεντιγκερ παρουσίασε τη «γερμανική οπτική» για το θέμα. Παρ΄ όλο που παραδέχθηκε ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία δεν αντιμετωπίζει άμεσες προκλήσεις στη Γερμανία σημείωσε ότι "το στερεότυπο των απόμακρων ακαδημαϊκών που σχολιάζουν αφ’ υψηλού "ταΐζει" τον λαϊκισμό στην Ευρώπη και στη Γερμανία".

O καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια Τζόναθαν Κοόυλ μίλησε για το πώς χώρες με περισσότερο ανελεύθερους θεσμούς και καθεστώτα όπως η Τουρκία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρωσία αντιμετωπίζουν εχθρικά τη δραστηριότητα των πανεπιστημίων, τα οποία εξ' ορισμού προωθούν την ελεύθερη σκέψη, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα ότι "δεν υπάρχει μία προσέγγιση που να ταιριάζει σε κάθε περίπτωση για αυτό το πρόβλημα". Αμέσως μετά, ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο πανεπιστήμιο Sabanci στην Κωνσταντινούπολη Ερσίν Καλαΐτσιογλου παρουσίασε τα ευρήματα μελέτης για την ακαδημαϊκή ελευθερία στην Τουρκία την περίοδο 2016-17 σημειώνοντας ότι η διετία αυτή σηματοδοτεί "μια στροφή από το κακό προς το χειρότερο".

Τέλος η αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η Ιρλανδή πολιτική επιστήμονας Λουίζ Ρίτσαρντσον χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο την περίοδο του Brexit, ανέπτυξε το επιχείρημα ότι "η θεώρηση ότι τα πανεπιστήμια αποτελούν κομμάτι "της πλουτοκρατίας" και επομένως μέρος του προβλήματος υποσκάπτει τους δεσμούς που κρατούν όρθια τη δημοκρατία".

Ανακάμπτει η ευρωπαϊκή οικονομία;

Καθώς η ευρωπαϊκή οικονομία μοιάζει να συνέρχεται από μια σειρά κρίσεων και από σοκ κατά την τελευταία δεκαετία, το ερώτημα που απασχόλησε το δεύτερο πάνελ ήταν κατά βάση το ποια σημάδια θα αφήσει αυτή η περίοδος στην ευρωπαϊκή κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή.

Η Ανιές Μπενάσι-Κερ, καθηγήτρια οικονομικών στη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού και μέλος του ΔΣ της Κεντρικής Τράπεζας της Γαλλίας έκανε μια ανασκόπηση της "προκυκλικής", όπως τη χαρακτήρισε, δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρώπη κατά την κορύφωση της κρίσης την περίοδο 2011-2013. Ο οικονομικός συντάκτης της γερμανικής εφημερίδας Die Zeit, Μαρκ Σίριτς λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών και τις τότε εκτιμήσεις για τη μορφή της κυβέρνησης που αναμενόταν να σχηματιστεί εκτίμησε ότι "ο μόνος ρεαλιστικός δρόμος όσον αφορά τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης θα ήταν μια ‘αποκεντρωμένη λύση’ που θα εστίαζε σε μηχανισμούς που θα εμπόδιζαν τα προβλήματα μελών της Ένωσης να επεκταθούν σε άλλες χώρες-μέλη".

O γνωστός Γερμανός οικονομολόγος και διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS), Ντάνιελ Γκρος φάνηκε αρκετά αισιόδοξος για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας τονίζοντας ότι "όλα τα συστατικά μιας βιώσιμης ανάκαμψης είναι ορατά". O διευθυντής ερευνών της διαΝΕΟσις, Κυριάκος Πιερρακάκης που πήρε τον λόγο αμέσως μετά αναφέρθηκε στα ευρήματα της έρευνας "Τι πιστεύουν οι Έλληνες" επιμένοντας ότι "στην περίπτωση της Ελλάδας ο πολιτικός και ο κοινωνικός αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης θα συνεχίσει να είναι αισθητός για πολλά ακόμη χρόνια".

Το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων

Μετά το γεύμα οι σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την ομιλία της πρώην Υπουργού Εξωτερικών της Ισπανίας Άννα Παλάθιο και μια συζήτησή της με τον κορυφαίο πολιτικό επιστήμονα και ομότιμο καθηγητή του Χάρβαρντ, Τζόζεφ Νάι. Η συζήτηση μοιραία άγγιξε το θέμα της Καταλονίας, αλλά η κ. Παλάθιο είχε πολλά να πει και για το αβέβαιο μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το τρίτο πάνελ, το οποίο επιχείρησε να "ανοίξει" το διάλογο για το θέμα πέρα από τα ευρωπαϊκά σύνορα, περιλάμβανε συζητήσεις τριών ακαδημαϊκών με τον Τζόζεφ Νάι σχετικά με το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων. Στο πρώτο μέρος, ο διευθυντής του Κέντρου για την Επιστήμη και τις Διεθνείς Σχέσεις Belfer και πρώην υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Ας Κάρτερ επικεντρώθηκε στις προκλήσεις που παρουσιάζουν οι σχέσεις με τη Ρωσία, οι οποίες, όπως σημείωσε χαρακτηριστικά, έχουν πολλαπλασιαστεί σε σχέση με τη δεκαετία του ’90. Επιπλέον, ο Κάρτερ διατύπωσε την άποψη ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να διατηρήσουν μια "ισχυρή και ισορροπημένη" σχέση με τη Ρωσία.

Κατά το δεύτερο μέρος της συζήτησης, η Πρόεδρος του German Marshall Fund και senior fellow του CES, Κάρεν Ντόνφριντ διερωτήθηκε αν οι ΗΠΑ, δεδομένων των θέσεων του νέου Προέδρου τους έναντι της NAFTA, του ΝΑΤΟ και άλλων διεθνών θεσμών, απομακρύνονται από τις αξίες του ελεύθερου εμπορίου και της έννομης τάξης. Στην ίδια συζήτηση, η Ελίζαμπεθ Σέργουντ-Ράνταλ, fellow στο Κέντρο Belfer και πρώην αναπληρώτρια υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, αναφέρθηκε στην πρόκληση μιας Κίνας που, όπως είπε, "καταβάλει καλά υπολογισμένες προσπάθειες να εξασφαλίσει στρατιωτικά και τεχνολογικά πλεονεκτήματα και δείχνει να είναι έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη της παγκόσμιας ηγεμονίας".

Η Ευρώπη και η Ρωσία

Στο τέταρτο και τελευταίο πάνελ η συζήτηση επικεντρώθηκε γύρω από τον νέο ρόλο που διεκδικεί η Ρωσία έναντι της Δύσης, κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκε ή παρενέβη στις κρίσεις στην Ουκρανία και στη Συρία. Η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν στην Ουάσιγκτον και senior fellow του think-tank Brookings, Άντζελα Στεντ προσπάθησε να σκιαγραφήσει τις σχέσεις μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας χρησιμοποιώντας το ερμηνευτικό σχήμα της μεγάλης διαφοράς μεταξύ μιας κουλτούρας απόλυτης εθνικής κυριαρχίας (στην περίπτωση της Ρωσίας) και μιας περιορισμένης (όπως είναι η περίπτωση της ΕΕ). Η associate fellow στο πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας στο βρετανικό think-tank Chatham House, Λίλια Σέβτσοβα προχώρησε τον ίδιο συλλογισμό παραπέρα αναφερόμενη στο γεγονός ότι ο Ρώσος πρόεδρος χρησιμοποιεί συχνά την έκφραση που αποδίδεται στον Χένρι Κίσινγκερ: “Ποιον να πάρω τηλέφωνο όταν θέλω να μιλήσω με την Ευρώπη;”. Συνολικά, η εισήγησή της επικεντρώθηκε στη στρατηγική και στον τρόπο σκέψης του Βλάντιμιρ Πούτιν αλλά και στη θέση της ότι "υπάρχουν θετικά σημάδια για την ευρωπαϊκή προοπτική μιας ‘μετα-Πούτιν’ Ρωσίας". Τέλος, ο Χέρμπερτ Τζόνσον, καθηγητής στο Harvard Business School μίλησε για τις πιο σύνθετες εμπορικές σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, αναφερόμενος κυρίως σε θέματα ενέργειας.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε τα 3 panels των συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης: