Η φράση ότι "ο πολιτισμός είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας", αποδίδεται στη Μελίνα Μερκούρη κατά τη θητεία της στο υπουργείο Πολιτισμού. Ασφαλώς, η ίδια καθώς και όσοι έχουν έκτοτε χρησιμοποιήσει την έκφραση εννοούν ότι ο πολιτισμός δυνητικά θα μπορούσε να είναι η βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα. Ανατρέχοντας στα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ανακαλύπτει κανείς ότι ο σχετικός κλαδος ("Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία, επισκευές ειδών νοικοκυριού και άλλες υπηρεσίες"), αν και κατά πολύ ευρύτερος όσων εννοούμε λέγοντας “πολιτισμός”, το 2015 εισέφερε μόλις 6,5 δισεκατομμύρια ευρώ στο ελληνικό ΑΕΠ.
Τι μπορεί να γίνει προκειμένου ο πολιτισμός να καταστεί πράγματι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας; Πρόκειται για ένα ερώτημα που εν πολλοίς παραμένει αναπάντητο. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις μελέτες που έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία πέντε χρόνια που δίνουν χρήσιμες απαντήσεις. Η καθεμία αναφέρεται σε διαφορετικά πεδία του πολιτισμού και διατυπώνει σχετικές προτάσεις πολιτικής. Παρακάτω τις παρουσιάζουμε συνοπτικά.
Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, Πρόταση για μια νέα πολιτιστική πολιτική (2012)
Πρόταση για μια νέα πολιτιστική πολιτική
Η μελέτη αυτή, η οποία αντέθηκε από την τότε ηγεσία του υπουργείου σε ομάδα εργασίας αποτελούμενη από ειδικούς, επικεντρώνεται στη χαρτογράφηση των πολιτικών που διευκολύνουν (ή πολλές φορές δυσχεραίνουν) την πολιτιστική δραστηριότητα της χώρας. Γίνεται εκτενής αναφορά στις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, που παίζουν κεντρικό ρόλο και διατυπώνεται μια σαφής πρόταση αναδιοργάνωσης των υπαρχόντων δομών ή αντικατάστασής τους από νέες. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται η σύσταση Συμβουλίου Σύγχρονου Πολιτισμού και η αναδιοργάνωση της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού, η οποία θα προΐσταται πέντε νέων διευθύνσεων.
Επιπλέον, αναφέρονται ακόμη περισσότερα μέτρα και εργαλεία που μπορούν να δώσουν ώθηση στον τομέα του πολιτισμού (πχ. μέτρα που σχετίζονται με τις υποδομές ή την πρόσβαση στη χρηματοδότηση), τόσο στην Αθήνα όσο και στην περιφέρεια. Τέλος, προτείνεται η αξιοποίηση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών προκειμένου να τονωθεί η εξωστρέφεια του ελληνικού πολιτισμού.
IOBE, Παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών στην Ελλάδα: Επιδράσεις στην οικονομία, 2014
Παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών στην Ελλάδα: Επιδράσεις στην οικονομία
Η μελέτη του ΙΟΒΕ εστιάζει στην παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών (εγχώριων και ξένων), τα γυρίσματα των οποίων πραγματοποιούνται στην Ελλάδα. Παρουσιάζει τα βασικά οικονομικά μεγέθη της κινηματογραφικής παραγωγής, αλλά και τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Επίσης, αναφέροντας τα παραδείγματα διάσημων ξενων παραγωγών, όπως “Το Μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι” (Κεφαλονιά), το Mamma Mia (Σκόπελος) και το “Lara Croft: Tomb Raider” (Σαντορίνη), η μελέτη αναφέρεται εκτενώς στην ανάγκη προσέλκυσης μεγάλων ξένων παραγωγών στην Ελλάδα. Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται ο αντίκτυπος από την πραγματοποίηση τέτοιων παραγωγών στην οικονομία, όπως τον υπολόγισαν οι ερευνητές. Μια μεγάλη ξένη παραγωγή, όπως οι ταινίες που προαναφέρθηκαν, συνεισφέρει περί τα 66 εκατομ. ευρώ στην οικονομία και 39 εκατομ. ευρώ στο ΑΕΠ της Ελλάδας. Σύμφωνα δε με το μοντέλο του ΙΟΒΕ, προσφέρει απασχόληση σε συνολικά 755 άτομα.
| Συνοπτικά αποτελέσματα της επίδρασης στην οικονομία από μία μεγάλη ξένη παραγωγή | ||||
| Μέγεθος (σε εκατ. ευρώ) | Άμεση | Έμμεση | Προκαλούμενη | Συνολική |
| Ακαθάριστη αξία παραγωγής | 20 | 16 | 31 | 66 |
| Προστιθέμενη αξία | 9 | 7 | 18 | 34 |
| ΑΕΠ | 9 | 8 | 22 | 39 |
| Εισόδημα από εργασία | 3 | 2 | 5 | 10 |
| Σύνολο φόροι | 1 | 1 | 4 | 6 |
| Εισφορές εργοδοτών | 1 | 1 | 1 | 3 |
| Φόροι και εισφορές | 2 | 1 | 5 | 8 |
| Εισαγωγές | 5 | 1 | 3 | 9 |
| Απασχόληση (άτομα) | 223 | 165 | 367 | 755 |
Πηγή: Υπόδειγμα Εισροών - Εκροών ΙΟΒΕ
Τέλος, στην ίδια μελέτη αναλύεται το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για τον κινηματογράφο και προτείνονται αλλαγές (κυρίως η ίδρυση γραφείου εξυπηρέτησης των ξένων παραγωγών που ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα) για την ενίσχυση της προσπάθειας προσέλκυσης περισσότερων ξένων κινηματογραφικών παραγωγών.
Διάζωμα, Πιθανολογούμενα έσοδα της πολιτιστικής διαδρομής στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου, 2015
Πιθανολογούμενα έσοδα της πολιτιστικής διαδρομής στα αρχαία θέατρα της Ηπείρου
Η μελέτη αυτή, η οποία πραγματοποιήθηκε από την Τόπος Συμβουλευτική, διερευνά τις δυνατότητες που υπάρχουν για την εφαρμογή του φιλόδοξου σχέδιου του Σωματείου πολιτών Διάζωμα, σχετικά με την κατάρτηση πολιτιστικής διαδρομής γύρω από τα οκτώ αρχαία θεάτρα που υπάρχουν στην Ήπειρο. Η πρόταση του Διαζώματος αφορά μια “πολιτιστική διαδρομή” έκτασης 344 χιλιομέτρων σε τέσσερις περιφερειακές ενότητες της Ηπείρου, όπου βρίσκονται πέντε αρχαιολογικοί χώροι με ιστορία 2.300 ετών. Η μελέτη, που προσεγγίζει το θέμα τόσο από τη μακροοικονομική του πλευρά όσο και από τη διερεύνηση του θεσμικού πλαισίου, καταγράφει τη διεθνή εμπειρία αντίστοιχων “πολιτιστικών διαδρομών”, διερευνά τις προοπτικές χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ 2014-2020, αναλύει τις πιθανές επιπτώσεις στον τουρισμό και επιχειρεί μια πρώτη προσέγγιση των εσόδων που μπορούν να προκύψουν από ανάλογες δραστηριότες. Σύμφωνα με τη μελέτη, τα άμεσα έσοδα ενός φορέα διαχείρισης "πολιτιστικών διαδρομών" υπολογίζονται από 30 έως 100 χιλιάδες ευρώ ετησίως, ενώ προτείνεται η ίδρυση cluster για τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα.
