Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας της διαΝΕΟσις για το προσφυγικό αποτελούν μια γλαφυρή αποτύπωση του πώς αντιμετωπίζει την προσφυγική κρίση η πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών. Τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα, ωστόσο, δεν τελειώνουν εκεί. Επιλέξαμε τρεις ομάδες ερωτηθέντων που σε αντίστοιχες ερωτήσεις έδωσαν απαντήσεις διαφορετικές από της μεγάλης πλειοψηφίας και ενδεχομένως θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν "περιθωριακές" ή και "ακραίες" για τα δεδομένα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Ακολουθώντας τις απαντήσεις τους φαίνεται έχουν τη λιγότερη εμπιστοσύνη στους πάντες, σε θεσμούς, σε ανθρώπους, σε οργανώσεις.

Συγκεκριμένα, ξεχωρίσαμε τους ερωτηθέντες που θεωρούν την συνθήκη Σένγκεν “καθόλου σημαντική για την Ελλάδα” (εφεξής αποκαλούμε αυτή την ομάδα "ΚΘΣ"), αυτούς που θεωρούν ότι “η Ελλάδα πρέπει σίγουρα να κλείσει τα σύνορά της” ("ΝΚΣ") και αυτούς που "σίγουρα συμφωνούν" ότι “οι πρόσφυγες θα αυξήσουν τον κίνδυνο τρομοκρατίας” ("ΤΡΟ"). Εξετάσαμε τις απαντήσεις αυτών των τριών ομάδων σε όλες τις υπόλοιπες ερωτήσεις της έρευνας και διαπιστώσαμε πως, αν και σε κάποιο - όχι πλειοψηφικό - βαθμό, οι ομάδες αυτές αλληλεπικαλύπτονται, από τις συνολικές απαντήσεις τους προκύπτει ότι περιλαμβάνουν τους πολίτες που δείχνουν τη μικρότερη εμπιστοσύνη σε θεσμούς, ανθρώπους, οργανώσεις, και γενικότερα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς της προσφυγικής κρίσης. Επιπλέον, πρόκειται για τρεις ομάδες που εκφράζουν πολύ μικρότερη συμπάθεια για τους πρόσφυγες και το πρόβλημα από το γενικό πληθυσμό.

Αναγνωρισιμότητα του ζητήματος

Στην ανοικτή ερώτηση για το μέγεθος των προσφυγικών ροών προς την Ελλάδα το 2015 (857.000 πρόσφυγες), οι ΚΘΣ πέφτουν περισσότερο κοντά στον πραγματικό αριθμό από οποιονδήποτε άλλον - Μ.Ο. των ΚΘΣ 809.404 έναντι Μ.Ο. του γενικού πληθυσμού 620.295. Η ίδια εικόνα επιβεβαιώνεται και σε αυτούς που δήλωσαν “Από 700.000 ως 1 εκ.”: 37% έναντι 21%. Οι ΚΘΣ είναι αρκετά ενημέρωμένοι για το μέγεθος του προσφυγικού προβλήματος.

διαβάστε ακόμα

Το Προσφυγικό Πρόβλημα Και Οι Έλληνες: Μια Έρευνα

Οι ΤΡΟ είναι επίσης πιο καλά ενημερωμένοι από τον γενικό πληθυσμό, αν και επίσης υπο-εκτιμούν σε κάποιο βαθμό το θέμα, καθώς ο Μ.Ο. των απαντήσεών τους είναι 706.688.

Δεν ισχύει το ίδιο για τους ΝΚΣ. Ο Μ.Ο. των απαντήσεών τους είναι 631.142, δηλαδή πολύ κοντά στον ΜΟ όλου του πληθυσμού.

Θα περίμενε κάποιος ότι εκείνοι που θέλουν να κλείσουν τα σύνορα θα είχαν μια εικόνα μεγεθυμένη (δηλαδή θα πίστευαν ότι οι πρόσφυγες/μετανάστες είναι πολύ περισσότεροι από όσοι είναι) και γι’ αυτό το λόγο είναι τρομαγμένοι και ζητούν κλείσιμο συνόρων. Εχουν όμως περίπου την ίδια εικόνα με τους υπόλοιπους. Μάλιστα το 33% (27% στον γενικό πληθυσμό, ανοιχτή ερώτηση) υπολογίζει ότι οι πρόσφυγες ήταν λιγότεροι από το 1/8 όσων πράγματι ήταν το 2015: μέχρι 100.000.

Ωστόσο, οι τρεις ομάδες ερωτηθέντων διαφέρουν στην κατανομή των ευθυνών για το προσφυγικό. Οι ΚΘΣ καταλογίζουν μεγάλες ευθύνες σε Δύση - Μεγάλες Δυνάμεις: 81% έναντι 54% του γενικού πληθυσμού. Ειδικότερα, η Ε.Ε. θεωρείται από τους ΚΘΣ οτι ευθύνεται σε ποσοστό 34% (έναντι 21%). Δημιούργημα της Ε.Ε. είναι βεβαίως και η Σένγκεν, την οποία έχουν δηλώσει ότι δεν θεωρούν καθόλου σημαντική.

Θα περίμενε κάποιος ότι όσοι θέλουν να κλείσουν τα σύνορα θα πίστευαν ότι οι πρόσφυγες/μετανάστες είναι περισσότεροι από όσοι είναι και γι’ αυτό ζητούν κλείσιμο συνόρων. Εχουν όμως παρόμοια εικόνα με τους υπόλοιπους.

Αντιστρόφως, οι ΝΚΣ επιρρίπτουν σε πολύ μικρότερο βαθμό την ευθύνη σε Δύση - Μεγάλες Δυνάμεις (38% έναντι 54% στο σύνολο) και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στην ελληνική πολιτική (52% έναντι 28% στο σύνολο). Ειδικότερα, στην σημερινή κυβέρνηση επιρρίπτει ευθύνες το 37% των ΝΚΣ, έναντι 19% του συνόλου.

Οι ΤΡΟ επίσης παρουσιάζουν την ίδια τάση: επιρρίπτουν σε ποσοστό 30% ευθύνες στη σημερινή κυβέρνηση (11 μονάδες πάνω από το σύνολο των ερωτώμενων) και 11% στον πόλεμο-κοινωνική κρίση αραβικών κρατών (10 μονάδες κάτω από το σύνολο).

Επιχειρώντας μια ερμηνεία, οι ΚΘΣ συνδέονται ίσως με τον αντιευρωπαϊσμό/ευρωσκεπτικισμό ενώ οι ΝΚΣ και οι ΤΡΟ με την αντιπολίτευση στις ελληνικές πολιτικές “των ανοιχτών συνόρων” που θεωρούν ότι ακολουθούνται.

Αξιολόγηση φορέων, Frontex και κατοίκων

Τόσο οι ΚΘΣ όσο και οι ΝΚΣ στέκονται πολύ πιο κριτικά από το σύνολο των ερωτώμενων απέναντι σε όλους ανεξαιρέτως εμπλεκόμενους φορείς στη διαχείριση του προσφυγικού. Κάποια ενδεικτικά παραδείγματα (στις παρενθέσεις το σύνολο):

50% των ΝΚΣ και 35% των ΚΘΣ αξιολογούν με 0 την Κυβέρνηση (19% στο γενικό πληθυσμό).
29% των ΝΚΣ βαθμολογούν με 0 την τοπική αυτοδιοίκηση (12%). 36% των ΚΘΣ δίνουν χαμηλή βαθμολογία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (23%).
Ποσοστό πολύ χαμηλής βαθμολογίας των ΝΚΣ στις ΜΚΟ: 20% (7%). Ποσοστό χαμηλής βαθμολογίας των ΚΘΣ στις ΜΚΟ: 22% (10%).
Ποσοστό ΚΘΣ που βαθμολογούν την Εκκλησία με 0 και με 10: 19% (10% και 15%).
Ποσοστό των ΝΚΣ που βαθμολογούν την Εκκλησία με πολύ χαμηλή βαθμολογία: 25% (14%).
Χαμηλή βαθμολογία ΚΘΣ και ΝΚΣ στο Λιμενικό: 10% (5%)

Επίσης, αντίστροφα με την τάση, οι ΚΘΣ που βαθμολόγησαν τον στρατό με 10 είναι αξιοσημείωτα περισσότεροι από το σύνολο των ερωτώμενων: 33% έναντι 26%. Αντίστοιχα αλλά πιο ήπια και το ποσοστό των ΝΚΣ: 29%.

διαβάστε ακόμα

"Το Προσφυγικό Πρόβλημα Και Οι Έλληνες" - Οι Απαντήσεις Σε 65 Διαγράμματα

Οι αξιολογήσεις των ΤΡΟ είναι διαφορετικές. Αξιολογούν αξιοσημείωτα πιο αρνητικά από το σύνολο την κυβέρνηση (59% έναντι 41% χαμηλή βαθμολογία), την τοπική αυτοδιοίκηση (35% έναντι 23% χαμηλή βαθμολογία) και τις ΜΚΟ (18% έναντι 10% χαμηλή βαθμολογία). Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι ίδια στην εκκλησία, στον Στρατό και στο Λιμενικό όπου η αξιολόγηση είναι αντίστοιχη με εκείνη του γενικού πληθυσμού ή και οριακά πιο ευνοϊκή.

Η παραπάνω τάση ισχύει και για την αξιολόγηση των κατοίκων στα νησιά υποδοχής: Ακολουθούν μεν τη γενική τάση αλλά είναι αξιοσημείωτα πιο αρνητικοί. 79% των ΚΘΣ αξιολογούν με υψηλή βαθμολογία τους κατοίκους των νησιών (87% το σύνολο των ερωτώμενων). Αντιστοίχως, 74% των ΝΚΣ, ενώ οι ΤΡΟ δεν παρουσιάζουν τόσο μεγάλη διαφοροποίηση από το σύνολο: 83%.

Μειωμένη φαίνεται να είναι και η εμπιστοσύνη των δύο ομάδων στην παρουσία της Frontex στο Αιγαίο, με τους ΤΡΟ να κρατούν και πάλι πιο ήπια στάση.

Ενδεικτικά, ΜΟ αξιολόγησης της Σένγκεν, έναντι 5,03 του συνόλου:

ΚΘΣ: 2,72
ΝΚΣ: 3,67
ΤΡΟ: 4,30

Χαμηλή βαθμολογία στη Frontex, έναντι 19% του συνόλου:

ΚΘΣ: 49%
ΝΚΣ: 31%
ΤΡΟ: 26%

Ανταλλαγή προσφύγων με χρέος

Ενα πολύ σημαντικό σημείο σε σχέση και με τις τρεις αυτές ομάδες είναι το ότι μοιάζει να έχουν λιγότερες αξιώσεις από την ΕΕ για ενίσχυση στο προσφυγικό θέμα και θέλουν ως ανταλλάγματα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ρύθμιση/διαγραφή χρέους. Πιο έντονη η τάση στους ΚΘΣ, αλλά σε κάθε περίπτωση τα ποσοστά είναι εντυπωσιακά. Πιο συγκεκριμένα:

Ανταλλάγματα για τον έλεγχο των προσφύγων
	Διατύπωση Α				Διατύπωση Β
	ΚΘΣ	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο	ΚΘΣ	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο
Σημαντική οικονομική και τεχνική βοήθεια	29%	36%	41%	53%	31%	42%	42%	53%
Διαγραφή/ρύθμιση του χρέους	44%	37%	30%	22%	51%	43%	40%	29%

Ποιος πρέπει να ελέγχει τα σύνορα;

Οι ΚΘΣ (47%), οι ΤΡΟ (57%) και οι ΝΚΣ (60%) συμφωνούν σε πολύ μεγαλύτερα ποσοστά από το σύνολο των ερωτώμενων (36%) ότι “Η συνεργασία με την Ε.Ε. για τον έλεγχο της εισόδου προσφύγων σημαίνει απώλεια εθνικής κυριαρχίας”.

Ωστόσο, τόσο τα ποσοστά όσο και η διαφορά με το σύνολο των ερωτώμενων εκτινάσσονται όταν στην ίδια πρόταση στη θέση της Ε.Ε. μπαίνει η Τουρκία:

ΚΘΣ: 60%
ΤΡΟ: 64%
ΝΚΣ: 67%
Σύνολο ερωτώμενων: 45%

Επιπλέον, όσοι συμφωνούν ότι η είσοδος στα νησιά πρέπει να ελέγχεται από κοινού με την Ε.Ε., είναι πλειοψηφία και στις τρεις ομάδες. Λιγότεροι από το σύνολο (αν και οι ΤΡΟ μόλις μια μονάδα, εντός του στατιστικού λάθους) αλλά όχι πολύ λιγότεροι. Με δεδομένες και τις απαντήσεις τόσο στα περί εθνικής κυριαρχίας, όσο και σε σχέση με τις ευθύνες του προσφυγικού και την σχετική απροθυμία να δεχτούν τεχνική και οικονομική βοήθεια από την Ε.Ε. (αλλά μόνο διαγραφή χρέους), οι παρακάτω αριθμοί γίνονται πιο ενδιαφέροντες:

ΚΘΣ: 75%
ΝΚΣ: 78%
ΤΡΟ: 83%
Σύνολο ερωτώμενων: 84%

Στάση απέναντι στους πρόσφυγες

Στα συναισθήματα απέναντι στους πρόσφυγες, στους ΚΘΣ κυριαρχεί η λύπη - 30% (στο σύνολο η συμπόνια - 38%) και στους ΝΚΣ και τους ΤΡΟ η ανησυχία (27% και 28% αντιστοίχως, 16% στο σύνολο).

Η εικόνα επιβεβαιώνεται και στην κατηγοριοποίηση των συναισθημάτων. Οι ΚΘΣ ακολουθούν το σύνολο των ερωτώμενων, ενώ στους ΝΚΣ και τους ΤΡΟ η εικόνα είναι αντίστροφη. Είναι φανερό ότι δεν συμπαθούν τους πρόσφυγες.

Συναισθήματα απέναντι στους πρόσφυγες
	ΚΘΣ	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο
Θετικά	57%	34%	41%	67%
Αρνητικά	36%	62%	55%	29%

Η ίδια εικόνα επιβεβαιώνεται και στην εντύπωση για τις λέξεις "πρόσφυγας" και "μετανάστης":

	Εντύπωση για τη λέξη "πρόσφυγας"			Εντύπωση για τη λέξη "μετανάστης"
	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο
Θετική	50%	55%	66%	39%	46%	59%
Αρνητική	37%	34%	21%	47%	41%	26%

Μάλλον αναμενόμενα, οι ΝΚΣ και οι ΤΡΟ αισθάνονται κατά πλειψηφία θετικά ακούγοντας την λέξη “απέλαση” (56% και 51% αντιστοίχως έναντι 32% του συνόλου) και σε ποσοστά 43% και 35% [(υπερ)διπλάσια και τα δύο του 17% του συνόλου] θεωρούν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχτεί κανέναν πρόσφυγα. Επιπλέον, η τάση αντιστρέφεται σε σχέση με το πού θα πρέπει να εγκατασταθούν οι πρόσφυγες με τους ειδικούς καταυλισμούς (57% ΝΚΣ, 50% ΤΡΟ, 32% Σύνολο) να προηγούνται των ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων (34% ΝΚΣ, 40% ΤΡΟ, 60% Σύνολο). Ενώ, αν και πάλι πλειοψηφικά, σημαντικά λιγότεροι ΝΚΣ (55%) και ΤΡΟ (59%) συμφωνούν να χορηγηθεί άδεια εργασίας στους πρόσφυγες σε σχέση με το σύνολο (81%).

Στην κατηγορία Ι, στην κλίμακα των στάσεων απέναντι στους πρόσφυγες, ενώ οι ΚΘΣ είτε συντάσσονται με το σύνολο είτε εμφανίζονται, σχετικά ήπια πιο συντηρητικοί, οι ΝΚΣ και οι ΤΡΟ “οδηγούν” την αρνητική στάση, σκιαγραφώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο ένα πολύ συγκεκριμένο προφίλ με ξενοφοβικά στοιχεία.

Στάσεις απέναντι στην ενσωμάτωση των προσφύγων
	ΝΚΣ	ΤΡΟ	Σύνολο
Θα αυξήσουν την εγκληματικότητα	79%	90%	45%
Θα αυξήσουν τον κίνδυνο τρομοκρατίας	77%	-	45%
Δεν θα συνεισφέρουν στην οικονομία	72%	71%	40%
Θα πάρουν τις δουλειές των Ελλήνων	59%	66%	35%
Δεν θα βοηθήσουν στο δημογραφικό	77%	78%	51%
Δεν θα εμπλουτίσουν τον πολιτισμό μας	80%	77%	50%
Θα επιβαρύνουν τη δημόσια υγεία - παιδεία	75%	82%	49%
Δεν μπορούν να ενσωματωθούν γιατί είναι μουσουλμάνοι	67%	67%	36%
Δεν μπορούν να ενσωματωθούν παρολο που είναι φιλήσυχοι οικογενειάρχες	51%	50%	22%
Δεν μπορούν να κάνουν την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα	50%	53%	29%