Το ΕΣΠΑ 2007-2013 συνήθως συνοψίζεται σε ένα νούμερο: τα €20,1 δις. Oι αριθμοί που περιγράφουν τη διάχυση αυτών των ευρωπαϊκών κονδυλίων στην ελληνική οικονομία είναι πολλοί.

Πάρα πολλοί.

Εδώ θα δούμε συνοπτικά μερικούς από τους σημαντικότερους, στα παρακάτω infographics και με λίγους πίνακες, διαγράμματα και λόγια.

­
Η ανάλυση, ανά έτος, του MFF για το 2007-2013

Το Πολυετές Πλαίσιο Χρηματοδότησης (Multiannual Financing Framework, MFF) του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει περίπου €960 δις για τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ε.Ε. στο διάστημα 2014 - 2020. Το ύψος του MFF ως ποσοστό του ΑΕΠ της ΕΕ, διαχρονικά, φαίνεται παρακάτω:

Όπως φαίνεται και από το διάγραμμα, ο συνολικός προϋπολογισμός της Ε.Ε. κυμαίνεται τα τελευταία χρόνια κοντά 1% του ΑΕΠ της, ένα ποσό όχι πολύ μεγάλο. Το ποσό κατανέμεται για διάφορους σκοπούς, με τον μεγαλύτερο να είναι η Πολιτική Συνοχής. Φυσικά, όπως φαίνεται και στο πρώτο infographic παραπάνω, όλες οι χώρες-μέλη χρηματοδοτούνται -λιγότερο ή περισσότερο- από τα αρμόδια ταμεία συνοχής.

Ο καταμερισμός των κονδυλίων στα κράτη-μέλη δεν συνεπάγεται και άμεση καταβολή τους. Η πραγματοποίηση των πληρωμών γίνεται μόνο όταν εντάσσονται έργα. Γι' αυτό ένας κρίσιμος αριθμός αυτών των προγραμμάτων είναι το ποσοστό της απορρόφησης των διαθέσιμων κονδυλίων. Για την Ελλάδα, η εικόνα της απορρόφησης του ΕΣΠΑ από το 2007 μέχρι το 2015 έχει ως εξής:

ΗΕλλάδα από το 2011 και μετά βρίσκεται σαφώς πάνω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Συγκεκριμένα το 2013, με την τυπική (αλλά όχι ουσιαστική) λήξη του ΕΣΠΑ 2007-2013, η απορρόφηση ήταν στο 69,6%, η 7η υψηλότερη στην Ευρώπη, με πρώτη την Εσθονία στο 81,3%. Η χαμηλότερη θέση στην οποία βρέθηκε η χώρα κατά τη διάρκεια της περιόδου ήταν 27η το 2008, με 5% και τον μέσο όρο της ΕΕ στο 5,3%, με πρώτη χώρα την Ιρλανδία στο 11,1%.

Τα χρήματα, λοιπόν, μπήκαν σε αρκετά ικανοποιητικό ποσοστό. Ας δούμε πού πήγαν.

Στην Ελλάδα, όπως είπαμε, έφτασαν €20,1 δις. Αυτά κατανεμήθηκαν μέσω των εννέα Επιχειρησιακών Προγραμμάτων και των δεκατριών Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων σε 11.441 έργα. Το ύψος των προϋπολογισμών των έργων ποικίλλει, από €621 έως €1,2 δις, με τα περισσότερα να συγκεντρώνονται στην περιοχή €100.000 έως €1.000.000. Τα έργα επίσης κατανείμονται σε ένα μεγάλο εύρος χρόνου ολοκλήρωσης, με το έργο με τη μεγαλύτερη διάρκεια να έχει ξεκινήσει από τις 18 Δεκεμβρίου 1996 (πολύ πριν από ξεκινήσει το ΕΣΠΑ, στο οποίο εντάχθηκε αργότερα). Είναι το "Κατασκευή - Βελτίωση αστικού οδικού δικτύου διασύνδεσης συνοικιών στην Πρέβεζα". Είναι ακόμη ανολοκλήρωτο. 

Μελετώντας τον καταμερισμό των 30.841 υποέργων στους περίπου 12.400 ανάδοχους, οι κορυφαίοι 5 εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα. Ασφαλώς, το πλήθος των υποέργων δεν σχετίζεται κατ' ανάγκη με το ύψος του προϋπολογισμού τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η κατηγορία των λεγόμενων "έργων προτεραιότητας", των 181 σημαντικών έργων που εντάχθηκαν στο επονομαζόμενο "Σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα" (έτσι χαρακτηρίστηκε αυτό το πακέτο στις 22 Ιουλίου του 2011). Σκοπός αυτών των έργων ήταν η τόνωση των μακροοικονομικών δεικτών της χώρας προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της ύφεσης στην οικονομία και τον πληθυσμό. Κάθε έργο προτεραιότητας περιλάμβανε ήδη ενταγμένα έργα και θεωρητικά θα επέτρεπε την ταχύτερη, εμπροσθοβαρή χρηματοδότησή τους. Βασικό κριτήριο επιλογής για την ένταξη έργων στη συγκεκριμένη λίστα ήταν η συνεισφορά τους στην αντιμετώπιση της ανεργίας, με την εκτίμηση πως συνολικά θα δημιουργούσαν 90.000 θέσεις εργασίας.

τα εργα προτεραιOτητας στο anaptyxI.GOV.GR

­
Η ανάλυση των έργων προτεραιότητας από το espa.gr

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές τα 69 από αυτά τα έργα έχουν ολοκληρωθεί, 42 βρίσκονται σε ομαλή πορεία εξέλιξης, για τα 49 "απαιτείται επιτάχυνση", τα 15 βρίσκονται σε κίνδυνο και 6 έχουν ακυρωθεί. Συνολικά, ο προϋπολογισμός των έργων αυτών φτάνει τα €17,8 δις. Από άποψη αποτελεσμάτων, τα ολοκληρωμένα έργα και με βάση την πρόβλεψη του 2011 υπολογίζονται να έχουν δημιουργήσει τουλάχιστον 70.046 νέες θέσεις εργασίας. Οι 70.000 από αυτές προέρχονται μόνο από ένα εργό του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, με τίτλο "Εναρμόνιση Οικογενειακής & Επαγγελματικής Ζωής".

Εν τούτοις, παρά την χρησιμότητα της ανάλυσης του διαμοιρασμούτων κονδυλίων, σκοπός όλων των έργων του ΕΣΠΑ και τελική αποστολή όλων αυτών των χρημάτων είναι η βελτίωση της ζωής των πολιτών και της οικονομίας της χώρας. Πώς λοιπόν μετράται η αποτελεσματικότητα των επενδύσεων που γίνονται και ποια τελικά είναι τα ωφέλη που φέρουν 20,1 δις σε περίοδο 7 χρόνων;

Η Κομισιόν παρακολουθεί τα αποτελέσματα που έχουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια σε κάθε κράτος-μέλος και κάνει τα στοιχεία διαθέσιμα στο κοινό. Εκεί μπορεί κάποιος να βρει τα αποτελέσματα, ανά χώρα και κατηγορία, των έργων που εκτελούνται με χρήματα των Ταμείων Συνοχής, Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Κοινωνικού Ταμείου. Για τις κατηγορίες στις οποίες περιλαμβάνεται και η Ελλάδα, τα αποτελέσματα φαίνονται στα παρακάτω γραφήματα (κάντε κλικ για μεγέθυνση):

Τα γραφήματα αυτά είναι αρκετά αποκαλυπτικά ως προς την αποτελεσματικότητα κάθε χώρας στην απορρόφηση των Ευρωπαϊκών κονδυλίων. Εμείς θα σταθούμε σε 2 σημεία:

Αρχικά, είναι προφανές ότι όσον αφορά την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση σαν ποσοστό του ΑΕΠ, οι χώρες μέλη χωρίζονται σε 2 σαφή "στρατόπεδα": Αυτό που η χρηματοδότηση είναι κάτω από το 0,5% του ΑΕΠ και αυτό που η χρηματοδότηση είναι μεγαλύτερη. Η Ελλάδα ανήκει στο δεύτερο στρατόπεδο, με περίπου 1,3% του ΑΕΠ της να έρχεται ως χρηματοδότηση από την Ε.Ε.

Η δεύτερη παρατήρηση έχει να κάνει με τις επιδόσεις της Ελλάδας, συγκριτικά πάντα με τις υπόλοιπες χώρες. Παρατηρούμε λοιπόν ότι με εξαίρεση τα έργα παροχής πόσιμου νερού, η Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλά σε σχέση με τις ανεπτυγμένες χώρες και δεν ξεχωρίζει ιδιαίτερα από την ομάδα των άλλων "ευνοημένων" χωρών. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των θέσεων εργασίας, όπου τα δεδομένα μετρούν μόλις 25.000 νέες θέσεις εργασίας στη χώρα. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι στα στοιχεία αυτά που προέρχονται από την ευρωπαϊκή Πολιτική Συνοχής δεν περιλαμβάνονται οι χρηματοδοτήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, που αποτελεί μέρος του ΕΣΠΑ και έχει προσανατολισμό σε θέματα καταπολέμησης της ανεργίας.

Αυτά τα δεδομένα, καθώς και πολλές λεπτομέρειες για κάθε έργο ξεχωριστά, έχουν προκύψει κυρίως από 2 πηγές. Η πρώτη είναι το anaptyxi.gov.gr, η δημόσια πρόσοψη του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος, ενώ τα δεδομένα για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες έρχονται από το site της Κομισιόν για την Πολιτική Συνοχής.

Ο πηγαίος κώδικας των προγραμμάτων για την εξαγωγή και τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων, όπως δημιουργήθηκε από τη διαΝΕΟσις, είναι δημόσια διαθέσιμος.